Ekoogrodnictwo/Nawożenie
|
Nawozy w ogrodzie biologicznym - Nawozy zielone - Stosowanie nawozów - Preparaty wpływające na plonowanie roślin |
Już nie przekopujemy[edytuj]
Jednym z podstawowych zabiegów uprawowych w rolnictwie jest orka i przekopywanie gleby - jej odpowiednik w ogrodnictwie. W ekologicznych systemach uprawy praktycznie rezygnuje się z niego na rzecz głębokiego spulchniania gleby, co ma swoje uzasadnienie.
Wraz z głębokością maleje w glebie zawartość tlenu. Żywa warstwa próchniczna może mieć grubość od 15 na bardzo ciężkich glebach do 30 centymetrów na glebach piaszczystych. Przekopując przewraca się ją do góry nogami, przez co najbardziej aktywna zewnętrzna warstwa trafia w ubogą w tlen głębię - życie w niej po prostu umiera. Ma to duże znaczenie na glebach gdzie warstwa próchniczna jest cienka - wtedy na wierzch wędruje nawet martwa zwietrzelina skalna, a ilość próchnicy zmniejsza się. Ponadto głębokie przekopywanie nawozów sprawia, że są one dostępne tylko dla roślin głęboko się korzeniących. W naturalnych ogrodach nie można dopuścić do takiej sytuacji.
W praktyce oznacza to rezygnację z przekopywania gleby na rzecz jej głębokiego spulchniania lub stosowania nawozów zielonych. Słaby jest tutaj nawet argument, jakoby głęboko przekopana ciężka gleba zyskiwała na wiosnę bardzo dobrą strukturę w wyniku rozsadzającego działania mrozu - rzeczywiście to prawda, jednak wraz z pierwszym wiosennym deszczem zostaje ona ponownie zbita. Prawdą jest też, że na przekopywanej glebie wyrasta później mniej chwastów - w mniejszych ogrodach nie ma to praktycznie znaczenia, tutaj walka z chwastami polega głównie na ściółkowaniu gleby i ręcznym odchwaszczaniu.
W ogrodach do spulchniania gleby wykorzystuje się widły płaskozębne, czyli tak zwane widły amerykańskie lub spulchniacz jednozębowy czyli mały ogrodowy kultywator. Wbijając widły głęboko w glebę i poruszając nimi w przód i w tył możemy bardzo dokładnie poprawić strukturę gleby. Natomiast przecinając ukośnie zagony kultywatorem, raz w jedną, a następnie w drugą stronę, krzyżują poprzednie ślady, spulchnimy ją jeszcze lepiej, bez przemieszczania poszczególnych warstw.
Oczywiście od reguły "nie przekopywania gleby" istnieją pewne wyjątki. Mianowicie trudno byłoby przystosować zdziczały ogród czy dziką łąkę pod zagony uprawne czy warzywne bez stosowania łopaty. Możemy więc śmiało przekopać takie tereny. Ponadto problemem może być stosowanie nawozów zielonych. Na bardzo ciężkich ilastych glebach, gdzie jeszcze nie ma zbyt wiele próchnicy, powinno się raczej zrezygnować ze stosowania zimowych nawozów zielonych - wystarczy głęboko spulchnić glebę widłami czy spulchniaczem, a następnie przykryć niedojrzałym kompostem i ściółką. Na większości gleb jednak stosowanie takich nawozów ma same plusy. Na lekkich i średnich glebach, które zawierają dużo próchnicy, możemy śmiało przekopać taki nawóz na głębokość 5-10 centymetrów, nie obawiając się o dotlenienie głębszych warstw.
Żywienie gleby[edytuj]
Stosując nawozy organiczne tak naprawdę nie odżywiamy roślin bezpośrednio - żywimy jedynie organizmy glebowe, które dopiero doprowadzają nawozy do formy przyswajalnej przez rośliny. Do niezbędnych dla roślin pierwiastków zawartych w nawozach należą makroelementy: azot, fosfor, potas, wapń, magnez i siarka oraz mikroelementy: żelazo, cynk, miedź, bor, molibden i chlor.
 |
Porada
Jeżeli chcemy przeliczyć masę czystego składnika na masę w formie tlenkowej, musimy dokonać operacji odwrotnej, dzieląc tę wartość przez odpowiedni współczynnik. |
Azot[edytuj]
Azot jest składnikiem aminokwasów i białek oraz chlorofilu. W głównej mierze jest odpowiedzialny za wzrost i plonowanie roślin, a także za intensywność zabarwienia liści. Formy azotu przyswajalne dla roślin to anion azotanowy (NO3-) oraz kation amonowy (NH4+).
W ogrodnictwie ekologicznym za nawozy azotowe uznaje się głównie uprawiane jako nawóz zielony rośliny motylkowe, mające, dzięki symbiozie z bakteriami azotowymi, dostęp do azotu atmosferycznego. Ponadto azot jest głównym składnikiem mączki lub wiórków rogowych, mączki z krwi oraz śruty z rącznika. Oprócz tego z nawozów zwierzęcych obornik owczy i kozi odznaczają się relatywnie dużą ilością azotu.
Niedobór azotu można rozpoznać po żółknięciu liści i ogólnym zahamowaniu wzrostu rośliny. Ponieważ azot ma możliwość przemieszczania się w roślinie, dlatego w wyniku niedoboru najpierw żółkną najstarsze liście - z czasem ich barwa przechodzi w czerwono-liliową tonację, by w efekcie całkowicie uschły.
Niebezpieczne jest przenawożenie azotem, i to nie tylko dla roślin, ale także dla spożywających je ludzi. Przenawożenie powoduje wybujały wzrost, ale jednocześnie wiotkość tkanek i zmniejszenie odporności na choroby. W dodatku rośliny słabiej kwitną i owocują. Niekiedy stosowanie płynnych nawozów azotowych może powodować poparzenie korzeni roślin i ich śmierć. Stosowanie samych nawozów organicznych minimalizuje możliwość przenawożenia tym pierwiastkiem (z wyjątkiem stosowania gnojówek i gnojowicy), w wyniku jednak wystąpienia, pewnym środkiem zaradczym jest ściółka ze słomy, poprawiająca w glebie stosunek węgla do azotu (C:N).
Fosfor[edytuj]
Fosfor przede wszystkim stymuluje kwitnienie i zawiązywanie owoców oraz pobudza roślinę do tworzenia korzeni. Wchodzi także w skład związków stanowiących magazyny energii. Dla roślin jest dostępny w postali anionów fosforanowych (H2PO4-, HPO4-).
W pielęgnowanych próchnicznych glebach niedobór fosforu zwykle nie występuje - w glebie, w której życie jest aktywne, wytwarza się odpowiednia ilość związków fosforu.
Do dopuszczonych w uprawach biologicznych nawozów fosforowych należy m.in. mączka kostna, tomasyna (w formie mączki) oraz miękkie fosforyty. Ponadto pomiot ptasi, kurzy, gołębi lub guano, zawiera ten pierwiastek w znacznych ilościach.
Przenawożenie fosforem hamuje przemianę materii u roślin. Nie mogą one przyswajać żelaza i miedzi, co prowadzi do wystąpienia objawów niedoboru tych pierwiastków i do zaburzenia wzrostu rośliny.
Niedobór fosforu hamuje wzrost roślin. Starsze liście ciemnieją, a często pojawia się na nich czerwonawy, fioletowo-purpurowy odcień, zwijają się one pod kątem ostrym do łodygi. Korzenie słabo się rozwijają, a owoce słabo zawiązują.
Potas[edytuj]
Potas zwiększa odporność roślin na wyleganie i choroby, stymuluje tworzenie korzeni i bulw, zmniejszając straty wody chroni rośliny przed suszami i mrozami. Uczestniczy też w procesie fotosyntezy przy tworzeniu cukrów. Jest dostępny w większości gleby, ale w postaci przyswajalnego kationu (K+) tylko po przekształceniu przez mikroorganizmy - dlatego na próchnicznych glebach rzadsze są objawy jego niedoboru.
Jednym z najlepszych nawozów potasowych dopuszczalnych w ekoogrodnictwie jest popiół drzewny, bogaty także we wszystkie mikroelementy. Produkty z glonów i kalimagnezja także zawierają dużo potasu, a z nawozów zwierzęcych: pomiot ptasi, suchy krowieniec, obornik świński, mączka kostna.
Przenawożenie potasem hamuje wzrost roślin i powoduje wystąpienie objawów niedoboru magnezu i wapnia, których roślina w takim przypadku nie może przyswajać.
W wypadku niedoboru potasu rośliny słabo rosną, a brzegi starszych liści żółkną, z czasem brunatnieją i zamierają. Przy słonecznej pogodzie bardzo szybko pojawiają się objawy więdnięcia rośliny.
Wapń[edytuj]
Wapń ma zdolność wiązania kwasów i niektórych pierwiastków (w tym metali ciężkich), przez co wpływa na odczyn gleby. Stymuluje działalność życia glebowego i utrwala strukturę gruzełkowatą gleby. Przez rośliny jest przyswajalny w postaci kationu wapniowego (Ca2+), wzmacnia ściany komórkowe, jest niezbędny intensywnie dzielącym się komórkom roślinnym.
Do nawozów wapniowych zaliczyć można węglan wapniowy, margiel wapniowy, węglan wapniowo-magnezowy (dolomit), wapno palone, mączke ze skał zasadowych, wapno z glonów i tomasynę.
W wyniku nadmiaru wapnia potas staje się mniej dostępny dla roślin, a odczyn gleby staje się niekorzystny dla większości gatunków roślin.
Niedobór wapnia oprócz tego, że gleba przyjmuje kwaśny odczyn, powoduje także zniekształcenie młodych liści (gdyż wapń nie przemieszcza się w roślinie, dlatego jego niedoborem zostają dotknięte młode tkanki), zamieranie pąków wierzchołkowych, kwiatowych, stożków wzrostu korzeni. Ponadto niedobór powoduje wiele chorób fizjologicznych.
Magnez[edytuj]
Magnez jest pobierany przez niektóre rośliny w dużych ilościach. Stanowi centralny atom chlorofilu decydując o wybarwieniu liści, warunkuje właściwy przebieg przemiany materii, wpływa ponadto na rozpuszczalność fosforu w glebie. W wyniku jego niedoboru żółknie tkanka pomiędzy użyłkowaniem liści (tzw. chloroza międzyżyłkowa), z czasem tkanka zamiera. Magnez zawierają niektóre mączki skalne (mielone dolomity), mączki koralowe, wapno z glonów i kalimagnezja.
Siarka[edytuj]
Siarka też jest pobierana w dużych ilościach przez niektóre gatunki roślin (także jest makroelementem pokarmowym). Związki siarki, tzw. olejki gorczyczne, odpowiedzialne są za ostry smak niektórych roślin. W wyniku niedoboru rośliny słabiej rosną, stają się sztywne i kruche, młode liście jaśnieją.
Mikroelementy[edytuj]
Żelazo, cynk i miedź uaktywniają działanie wielu enzymów, warunkując tym samym właściwy przebieg przemiany materii u roślin. Przy stosowaniu kompostu, mączek skalnych, popiołu i nawozów zwierzęcych niedobory praktycznie nie występują, mogą pojawiać się jednak nadmiary tych pierwiastków, które stają się bardzo niebezpieczne (są to metale ciężkie!).