Historia dla gimnazjum/Początki rozbicia dzielnicowego
Podział Polski na dzielnice[edytuj]Przed śmiercią książę Polski Bolesław Krzywousty, wydał dokument, w którym podzielił kraj na dzielnice. Zgodnie z wolą księcia władcą zwierzchnim, czyli pryncepsem winien być najstarszy członek rodu Piastów - senior. Prynceps był zwierzchnikiem juniorów, czyli młodszych książąt, odpowiedzialny był za politykę zagraniczną, miał też prawo do nadawania godności biskupich, czyli inwestury. Przypadała mu prócz dzielnicy dziedzicznej tzw. dzielnica senioralna, zwana pryncypacką. Był to pas ziem ze stolicą w Krakowie, obejmujący Małopolskę, Polskę centralną, wschodnią Wielkopolskę z Gnieznem oraz Pomorze Gdańskie. Lennem seniora było Pomorze Zachodnie, w którym władzę sprawowali lokalni książęta. Pierwszym pryncepsem został najstarszy syn Krzywoustego, Władysław, którego dzielnicą dziedziczną był Śląsk.
Władysław Wygnaniec i Bolesław Kędzierzawy[edytuj]Jak już wyżej napisano pierwszym seniorem został pierworodny syn Krzywoustego, Władysław, zwany później Wygnańcem. Celem, jaki sobie postawił, było zjednoczenie Polski, co nie mogło dokonać się bez walki z braćmi. W wyniku kilkuletniej wojny seniora z juniorami doszło do jego obalenia i wygnania. Władysław zbiegł na dwór władcy Niemiec, z którym skoligacona była jego małżonka, jego następcą został tymczasem Bolesław Kędzierzawy. Obranie Kędzierzawego na seniora było jednoznacznie ze złamaniem zasady senioratu. Bolesław objąwszy w posiadanie dzielnicę senioralną, powiększoną o włości Wygnańca musiał odpierać kilkukrotne ataki władców niemieckich: Konrada III i Fryderyka Barbarossy, którzy atakowali Polskę, chcąc przywrócić rządy Władysława. Zakończenie walk nastąpiło, gdy w 1157 roku Kędzierzawy złożył hołd lenny i zezwolił na oddanie Śląska synom Wygnańca, którzy dali początek tamtejszej linii Piastów. Panowanie Mieszka Starego i Kazimierza Sprawiedliwego[edytuj]Po śmierci Bolesława Kędzierzawego w 1173 roku, którego główną zasługą było ustabilizowanie sytuacji w Polsce, na tron wstąpił jego młodszy brat, Mieszko III Stary. Jego dążenia do umocnienia władzy doprowadziły do buntu możnych z Małopolski i w rezultacie wygnania seniora. Po krótkim i burzliwym okresie rządów Starego na jego następcę wybrany został jego brat Kazimierz II Sprawiedliwy, najmłodszy syn Bolesława Krzywoustego, który być może urodził się już po jego śmierci. Kazimierz w czasie objęcia władzy w Polsce był księciem sandomierskim - następcą poległego podczas wyprawy przeciw Prusom Henryka Sandomierskiego. Panowanie Sprawiedliwego doprowadziło do już drugiego w dziejach złamania zasady senioratu. Aby zdobyć prawa do tronu książę zorganizował w 1180 roku zjazd w Łęczycy, podczas którego zgodził się na uwolnienie dóbr kościelnych od posług należnych jemu i jego podwładnym oraz zrezygnował z prawa do konfiskaty majątków zmarłych biskupów. W czasie swoich rządów Kazimierz musiał zmagać się z obalonym Mieszkiem Starym, który dążył do powrotu na tron: wprawdzie udało mu się to trzy razy, jednak za każdym razem musiał ustępować. Po śmierci Sprawiedliwego, na początku XIII wieku władzę nad dzielnicą senioralną objął jego syn Leszek Biały.
|
|||||
