Historia dla gimnazjum/Polska w pierwszej połowie XIII wieku

Rozdział
Polska w pierwszej połowie XIII wieku

! colspan="2" style="background:DarkKhaki" align="center" |Od lewej Leszek Biały i Henryk Brodaty. |- style="background:PaleGoldenrod" width="100" | | |

Prusowie byli jednym z ostatnich ludów pogańskich, żyjących w Europie. Próby ich chrystianizacji podejmowano już w X w., kiedy to wyprawił się do ich kraju biskup praski Wojciech. Również próby podboju ziem pruskich nie odnosiły skutków, głównie dzięki licznym wzgórzom, bagnom i gęstym, podmokłym puszczom, w których Prusowie mieli nad nieznającym terenu przeciwnikiem znaczną przewagę mimo znacznie gorszego uzbrojenia. Jednak poganie ci nie tylko opierali się atakom, ale sami atakowali: ich zbrojne bandy łupiły polskie wsie, wdzierając się głęboko wgłąb państwa. Aby ich poskromić oraz schrystianizować w 1166 r. książęta dzielnicowi z inicjatywy Henryka Sandomierskiego ruszyli do Prus na czele licznych oddziałów. Jednak Polacy ponieśli sromotną klęskę: poganie otoczyli ich na bagnach, sam Henryk zginął i jedynie niedobitki zdołały uratować się i powrócić do ojczyzny. Chcąc wzmocnić obronę Mazowsza w 1226 r. książę mazowiecki Konrad (bra Leszka Białego) podjął negocjacje z Zakonem Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, zwanym potocznie zakonem krzyżackim. Wcześniejsze dzieje krzyżaków opisane są dokładniej w rozdziale p.t.: "Wyprawy krzyżowe". Krzyżacy przystali na propozycję Konrada, który nadał im w posiadanie ziemię chełmińską, będąc pewien, że po schrystianizowaniu i pokonaniu Prusów oddadzą mu ją wraz ze wszystkimi zajętymi terenami. Krzyżacy jednak potajemnie uzyskali u papieża i cesarza dokument, na mocy którego wszystkie ziemie przez nich zajęte w Prusach stawały się ich własnością. W 1228 r. na prośbę księcia Konrada przybyli do ziemi dobrzyńskiej kolejni bracia-rycerze, którzy założyli zakon braci dobrzyńskich. Z powodu niepowodzeń w walkach z Prusami w 1237 r. zakon dobrzyński został wchłonięty przez krzyżaków. Podobnie stało się z zakonem kawalerów mieczowych, osiadłym na Inflantach (dzisiejsza Estonia i Łotwa). Przyłączenie się obu tych zakonów znacznie zwiększyło potęgę, a także powierzchnię państwa krzyżackiego, które szybko się rozrastało kosztem ziem pruskich. Z Prusami Krzyżacy obchodzili się niezwykle okrutnie, dokonując masowych mordów i tłumiąc wszelakie powstanie. Niekiedy nawet zabraniali im przyjmowania chrztu aby mieć pretekst do dalszych grabieży, rzekomo w celu ich chrystianizacji. Kraj został podzielony na tzw. komturie, w których rządzili komturowie. Głową państwa był wielki mistrz. Tak oto powstało niezwykle silne państwo, które przez kolejne lata stanowiło poważne zagrożenie dla Polski. Prusowie

Wyprawy krzyżowe zakon braci dobrzyńskich byli jednym z ostatnich ludów pogańskich, żyjących w Europie. Próby ich chrystianizacji podejmowano już w X w., kiedy to wyprawił się do ich kraju biskup praski Wojciech. Również próby podboju ziem pruskich nie odnosiły skutków, głównie dzięki licznym wzgórzom, bagnom i gęstym, podmokłym puszczom, w których Prusowie mieli nad nieznającym terenu przeciwnikiem znaczną przewagę mimo znacznie gorszego uzbrojenia. Jednak poganie ci nie tylko opierali się atakom, ale sami atakowali: ich zbrojne bandy łupiły polskie wsie, wdzierając się głęboko wgłąb państwa. Aby ich poskromić oraz schrystianizować w 1237 r. książęta dzielnicowi z inicjatywy zakonem kawalerów mieczowych ruszyli do Prus na czele licznych oddziałów. Jednak Polacy ponieśli sromotną klęskę: poganie otoczyli ich na bagnach, sam Henryk zginął i jedynie niedobitki zdołały uratować się i powrócić do ojczyzny. Chcąc wzmocnić obronę Mazowsza w 1226 r. książę mazowiecki {| style="border: 1px black solid; text-align: left;" align="right" ! colspan="2" style="background:DarkKhaki" align="center" |Od lewej rekonstrukcja rycerza krzyżackiego i portret
Czyngis-Chana. |- style="background:PaleGoldenrod" width="100" | | | |- style="background:PaleGoldenrod" | |colspan="2" align="left" |Z lewej mężczyzna ubrany w strój rycerza krzyżackiego, z prawej Czingis-Chan -
twórca państwa mongolskiego. |} (brat Leszka Białego) podjął negocjacje z Zakonem Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, zwanym potocznie zakonem krzyżackim. Wcześniejsze dzieje krzyżaków opisane są dokładniej w rozdziale p.t.: "! colspan="2" style="background:DarkKhaki" align="center" |Od lewej rekonstrukcja rycerza krzyżackiego i portret
Czyngis-Chana. |- style="background:PaleGoldenrod" width="100" | | | |- style="background:PaleGoldenrod" | |colspan="2" align="left" |Z lewej mężczyzna ubrany w strój rycerza krzyżackiego, z prawej Czingis-Chan -
twórca państwa mongolskiego. ". Krzyżacy przystali na propozycję Konrada, który nadał im w posiadanie ! colspan="2" style="background:DarkKhaki" align="center" |Od lewej rekonstrukcja rycerza krzyżackiego i portret
Czyngis-Chana. , będąc pewien, że po schrystianizowaniu i pokonaniu Prusów oddadzą mu ją wraz ze wszystkimi zajętymi terenami. Krzyżacy jednak potajemnie uzyskali u papieża i cesarza dokument, na mocy którego wszystkie ziemie przez nich zajęte w Prusach stawały się ich własnością. W 1228 r. na prośbę księcia Konrada przybyli do ziemi dobrzyńskiej kolejni bracia-rycerze, którzy założyli ! colspan="2" style="background:DarkKhaki" align="center" |Od lewej rekonstrukcja rycerza krzyżackiego i portret
Czyngis-Chana. . Z powodu niepowodzeń w walkach z Prusami w
zakon dobrzyński został wchłonięty przez krzyżaków. Podobnie stało się z |- style="background:PaleGoldenrod" width="100" | | | , osiadłym na Inflantach (dzisiejsza Estonia i Łotwa). Przyłączenie się obu tych zakonów znacznie zwiększyło potęgę, a także powierzchnię państwa krzyżackiego, które szybko się rozrastało kosztem ziem pruskich. Z Prusami Krzyżacy obchodzili się niezwykle okrutnie, dokonując masowych mordów i tłumiąc wszelakie powstanie. Niekiedy nawet zabraniali im przyjmowania chrztu aby mieć pretekst do dalszych grabieży, rzekomo w celu ich chrystianizacji. Kraj został podzielony na tzw. komturie, w których rządzili komturowie. Głową państwa był wielki mistrz. Tak oto powstało niezwykle silne państwo, które przez kolejne lata stanowiło poważne zagrożenie dla Polski. |

Kałką

Imperium Mongołów.
Mapka przedstawia rozwój Imperium Mongołów od zjednoczenia koczowniczych plemion przez Temudżyna do rozpadu państwa.

! colspan="2" style="background:DarkKhaki" align="center" |Imperium Mongołów. |- style="background:PaleGoldenrod" width="100" | | |- style="background:PaleGoldenrod" | |colspan="2" align="left" |Mapka przedstawia rozwój Imperium
Mongołów od zjednoczenia koczowniczych
plemion przez Temudżyna do rozpadu
państwa.

Mapka przedstawia rozwój Imperium Mongołów od zjednoczenia koczowniczych plemion przez Temudżyna do rozpadu państwa.

ordami

Ujarzmiwszy większość księstw, które leżały na terenie rozbitej na dzielnice Rusi Mongołowie podzielili swoją armię i jednocześnie uderzyli na Węgry oraz na Polskę, gdzie stanął im na drodze Henryk Pobożny, wspierany przez wielu innych książąt. Wojska polskie starły się z azjatyckimi hordami pod Legnicą w 1241 r. Doszło tam do całkowitego rozbicia sił Henryka Pobożnego, on sam zaś zginął. Po zwycięstwie pod Legnicą oddziały mongolskie ruszyły na południe, gdzie połączyły się z pozostałą częścią wojsk. Podobnie jak w Polsce również na Węgrzech Mongołowie odnieśli zwycięstwo nad siłami chrześcijańskimi. Wkrótce jednak wycofali się na wschód i ruszyli do stolicy imperium - Karakorum, by wziąć udział w walkach o władze po śmierci następcy Czyngis-Chana.Po krótkim czasie z nieznanych przyczyn najeźdźcy wycofali się na wschód. Po śmierci Pobożnego znacznie osłabione atakiem Tatarów państwo Henryków rozpadło się, co na kilkadziesiąt lat zahamowało proces jednoczenia ziem polskich.

Mongołowie w późniejszych wiekach

W ciągu kolejnych lat Mongołowie jeszcze kilkakrotnie pustoszyli ziemie polskie, ograniczając się jednak głównie do Małopolski. Ich ataki nie były już tak niszczycielskie, jak ten z 1241 r., jednak nadal budziły trwogę wśród lokalnej ludności. W tychże najazdach źródło ma m.in. legenda o Lajkoniku. Główną przyczyną zaprzestania ataków na Polskę był stopniowy rozpad imperium, zbudowanego przez Czyngis-Chana i jego następców. Mocarstwo w skutek walk o tron zostało podzielone na kilka części, zwanych ordami. Najbardziej wysunięta na zachód była tzw. Złota Orda, położona na stepach czarnomorskich. Wpływy Mongołów stopniowo słabły. Ostatecznie mają oni własne państwo - Mongolię, położoną pomiędzy Chinami a Rosją.