Historia dla gimnazjum/Religia Greków
Świat starożytnych Greków przepełniony był najróżniejszymi bóstwami. Zamieszkiwały one w gajach, źródłach, strumykach, którymi się opiekowali. Każde z miast greckich miało swego boskiego patrona, do którego modlono się zarówno w czasie powodzeń, jak i klęsk. Wszelkie elementy przyrody (wiatry, wody, drzewa, słońce, gwiazdy)mogły być utożsamiane z bóstwami.
Bogowie greccy mieli charakter antropomorficzny (z greckiego anthropos - człowiek, morfe - kształt), tzn. przedstawiano i wyobrażano ich sobie jako ludzi, z ludzkimi cechami i wadami. Jednych uważano za dobrotliwych i sprzyjających śmiertelnikom, inni budzili lęk i grozę. Od zwykłych obywateli Aten czy Sparty różnili się tylko tym, że byli piękni, wiecznie młodzi i nieśmiertelni. W mitologii greckiej bogowie nie byli sobie równi. Tworzyli hierarchię, na szczycie której znajdowało się dwunastu bogów olimpijskich. Zamieszkiwali oni ośnieżony, mglisty i niedostępny Olimp - najwyższy szczyt Hellady. Najważniejszym z bogów, opiekunem królów i strażnikiem ładu na świecie był Zeus (Dzeus). Jego atrybutem był piorun, którym ciskał we wszystkich, którzy go obrazili, szczególnie w krzywoprzysiężców. Innymi bogami olimpijskimi byli:
- Apollo - bóg piękna, światła, patron sztuki
- Atena - bogini mądrości, sprawiedliwej wojny, patronka Aten, bogini sztuki wojennej
- Posejdon - pan morza
- Hades - bóg podziemi i pan świata zmarłych
- Hermes - posłaniec bogów, patron kupców i złodziei
- Hefajstos - bóg ognia i kowali
- Afrodyta - bogini miłości i piękna
- Hera - żona Zeusa, bogini nieba, małżeństw
- Artemida - bogini łowów
- Ares - bóg wojny
- Hestia - patronka domowego ogniska
Bogowie olimpijscy nie byli jednak odwieczni. O ich narodzinach i powstaniu świata opowiada Teogonia Hezjoda. Dzieje bogów i ludzi zawarte są w Iliadzie Homera. Poza tym opowieści o bogach, ludziach, herosach i innych stworzeniach zawarte są w przebogatej mitologii, na którą składają się setki mitów.
Oprócz bogów wielkim szacunkiem cieszyli się herosi. Byli to półbogowie, tzn. narodzili się ze związku boga ze śmiertelniczką lub, rzadziej, bogini i śmiertelnika. Dokonywali oni wielkich czynów (Herakles), choć byli śmiertelni. Po bogach dziedziczyli piękno, siłę, odwagę. Wielu z nich było czczonych jako dobrodzieje rodzaju ludzkiego (Prometeusz). Grecy wierzyli, że niektórzy z nich, za swe czyny, zostali unieśmiertelnieni.
Bogom Grecy budowali świątynie. Wierzyli, że w nich (w posągu bóstwa znajdującym się wewnątrz) mieszkają bóstwa. Ale nie były one miejscem kultu. Ofiary, będące przebłaganiem lub podziękowaniem, składano przed świątyniami. Służyły do tego czworoboczne ołtarze. Najczęściej palono chleb, kadzidła. Jednak w wyjątkowych sytuacjach składano w ofierze zwierzęta, które zabijano w taki sposób, by krew trysła na ołtarz bóstwa. Palono (składano w ofierze) skóry i tłuszcz. Mięsem dzielili się składający ofiary. Jednak czasami palono także mięso, nazywając taką ofiarę holocaustem. Oprócz tego ofiarowywano bóstwom szaty, pięknie zdobione naczynia, mleko, miód wino. Nie zawsze jednak kult bóstwa odbywał się przed światynią. Czasem bogom służono w świętych gajach, nad strumykami czy w górach.
Zauważyć należy, że w starożytnej Grecji nie wykształcił się stan kapłański jako taki (poza nielicznymi wyjątkami). Prawo do sprawowania kultu mieli urzędnicy, a w rodzinie - ojcowie.