Japoński/Kanji

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.
^Spis treści^ Lekcje: 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 Kanji

Kanji (漢字) to znaki ideograficzne w języku japońskim. Pochodzą z języka chińskiego i do pewnego stopnia odczytuje się je tak samo, aczkolwiek występują też pomiędzy nimi różnice. Pierwsze znaki dotarły do Japonii poprzez Koreę na początku IV w. W języku japońskim występują 48902 kanji, ze względu jednak na tak wielką ich ilość, nie są w pełni stosowane przez Japończyków.

Kanji nie dostarcza całkowitej informacji o znaczeniu słowa, ale przekazuje podstawowe znaczenie. O sensie zdania, jego gramatycznej poprawności, sposobie odczytania kanji decydują partykuły. Nie wszystkie słowa w języku japońskim posiadają swoje kanji, szczególnie te zaimportowane z języka angielskiego oraz innych języków zachodnich. Zrozumienie kanji jest kluczem do zrozumienia języka japońskiego.

Każde kanji posiada po kilka znaczeń, po kilka sposobów odczytań, a co najważniejsze część słów mimo, że brzmi podobnie posiada różne kanji. Dlatego niezwykle istotne jest by znać te znaki, żeby móc w miarę sprawnie odczytywać tekst japoński. Aby móc sprawnie czytać gazety czy książki należy znać 1945 znaków kanji oraz, oczywiście, wszystkie znaki kany. Warto zauważyć, że Japończyk z wyższym wykształceniem zna około 5-6 tysięcy znaków!

Struktura[edytuj]

Kanji można podzielić na 3 grupy. Pierwsza z nich to przedstawienie stylizowanych rysunków odpowiednich przedmiotów. Jest to stosunkowo mało liczna grupa, stanowi jednak podstawę do tworzenia bardziej skomplikowanych znaków. Kolejna grupa to kanji reprezentujące pojęcia abstrakcyjne. Złożone są z jednego lub kilku elementów podstawowych. Znaczenia tych elementów składają się na znaczenie całego znaku. Ostatnia, najbardziej liczna grupa to złożenia elementów podstawowych, z których jeden jest nazywany podstawą, bazą albo kluczem i określa znaczenie, drugi natomiast określa wymowę. Istnieje jednak wiele wyjątków od tej reguły.

Furigana[edytuj]

Czasami, głównie w 漫画 (まんが, manga = komiks), obok/ponad kanji znajduje się napisane drobniejszym drukiem odczytanie słowa z zastosowaniem kany. Czasami odczytanie kanji jest niezwykle trudne (mało popularny znak, książki skierowane do dzieci, które nie znają jeszcze wielu znaków), stosuje się więc ułatwienie w postaci zapisania słowa w kanie. Nazywa się to 振り仮名 (ふりがな, furigana), lub czasami 読み仮名 (よみがな, yomigana). Przeważnie jako kany używa się hiragany.

Przykład:

Zawarte w przykładzie kanji odczytujemy jako なに (tłum. co), co odczytać można dzięki よみがな/ふりがな (yomigana/furigana).

Powyższy przykład odpowiada sytuacji, kiedy tekst zapisywany jest pionowo od góry do dołu. Kiedy jednak tekst zapisujemy poziomo od strony lewej do prawej, furigana znajduje się nad znakiem kanji.

Odczytanie[edytuj]

Każde kanji może być odczytane (wymówione) na kilka różnych sposobów, zależnie od kontekstu. Te odczytania dzielą się na dwie grupy - pochodzenia chińskiego (音読み, on-yomi) i pochodzenia japońskiego (訓読み, kun-yomi).

Bardzo często zdarza się, że dane kanji ma więcej niż jedno odczytanie pochodzenia chińskiego. Dzieje się tak dlatego, że nie zawsze import znaku z Chin (wraz z odczytaniem) odbywał się w tym samym czasie lub pochodził z innego regionu Chin.

Główne odczytania[edytuj]

On-yomi[edytuj]

音読み (on-yomi, on'yomi) jest odczytaniem chińskim. Używa się go w przypadku liczebników oraz wyrazów złożonych.

W niektórych książkach lub bazach danych kanji odczytanie on jest zapisywane katakaną zamiast hiraganą.

一 (いち, ichi), 二 (に, ni), 三 (さん, san), 四 (し, shi) to pierwsze cztery liczby i wszystkie odczytane tu są jako 音読み (on'yomi).

Kun-yomi[edytuj]

訓読み (kun-yomi, kun'yomi) to odczytanie japońskie. Może być odczytywane jako pojedyncze słowo, a także występować w złożeniach.

To odczytanie zapisywane jest hiraganą w wykazach kanji.

月 (つき, tsuki) i 日 (ひ, hi) czyli księżyc i słońce odczytuje się w 訓読み (kun'yomi).

Inne sposoby odczytania[edytuj]

Nanori[edytuj]

名乗り読み (nanori yomi) to odczytanie imion, nazwisk i nazw miejsc.

Znak 原 w 林原 (はやしばら, Hayashibara; jak w Megumi Hayashibara...) jest zapisane w 名乗り読み (nanori yomi).

Powtórzenia kanji[edytuj]

Znak 々 lub のま (noma) oznacza powtórzenie kanji. Przykładem niech będzie われわれ (wareware), które zapisuje się jako 我々 zamiast 我我, pomimo, że oba znaczą to samo. Tak samo jest w przypadku 人々 (ひとびと, ludzie).

Nauka kanji[edytuj]

Japanese Language Proficiency Test (日本語能力試験, nihongo nouryoku shiken) zawiera 4 poziomy zaawansowania. Najniższy jest 四級 (poziom 4, zawiera 80 znaków) a najwyższy 一級 (pierwszy zawierające wszystkie 1945 kanji ogólnego przeznaczenia).

Poziomy: 1 - 2 - 3 - 4

Od czego zacząć[edytuj]

Po zapoznaniu się z ogólnymi zasadami, staje się przed pytaniem - od których kanji rozpocząć naukę. Cały JIS (ponad 6000 znaków) czy nawet Jōyō (1945) są o wiele za duże. Jest tu kilka możliwości:

  • rozpocząć naukę od najpopularniejszych znaków
  • uczyć się według zestawów JLPT
  • uczyć się w tej samej kolejności jak japońskie dzieci.

Ostatnia z tych decyzji, choć najpopularniejsza, jest najmniej właściwa. Japońskie dzieci uczy się zaczynając od prostych kanji do trudniejszych, z założeniem że i tak w końcu nauczą się wszystkiego. Oba te założenia są problematyczne - obcokrajowiec raczej nie nauczy się tylu znaków co Japończyk, więc powinien raczej umieć te ważniejsze, a większa złożoność znaków nie jest dla niego aż tak dużym problemem jak dla kilkuletniego dziecka.

Jak powstały kanji i co z tego wynika[edytuj]

Znaki kanji pochodzą z języka chińskiego. Tak więc ich zapamiętywanie zazwyczaj jest łatwiejsze dla osób, które wcześniej miały kontakt z tym językiem.

Pewna grupa prostych znaków kanji wywodzi się z rysunków oznaczających poszczególne słowa. Jednak nie wszystko da się narysować i nikt nie spamiętałby wielu tysięcy zupełnie niezwiązanych ze sobą znaków. Większość znaków składa się więc z dwóch części: kategorii znaczeniowej i wymowy. Najczęściej znaczenie oznacza lewa strona, a wymowę prawa. Tak więc np. znaki oznaczające starszą i młodszą siostrę należą do kategorii "kobieta", zaś znaki język, schemat i rozmawiać do kategorii "mówić":


Kobieta (onna)

Starsza siostra (ane)

Młodsza siostra (imouto)

Mówić (iu)

Słowo, język (go)

Schemat, plan, miara (kei)

Rozmawiać (hanasu)

W przypadku niektórych znaków obie części oznaczają pojęcia. Np. znak (jasny) powstał z połączenia znaków (słońce) i (księżyc).

Znaki kanji powstały ok. 4000 lat temu, zaimportowane zaś zostały ok. 1500 lat temu. Język chiński znacząco w tym czasie się zmienił, więc wymowa już wtedy nie zawsze zgadzała się z zapisem.

Zapożyczone znaki były używane na dwa sposoby - do zapisu słów zapożyczonych z języka chińskiego (on-yomi), oraz do zapisu rodzimych słów japońskich (kun-yomi). Oczywiście tylko w przypadku tych pierwszych wymowa miała jakiś związek z wymową chińską.

Co więcej, fonetyka chińska i japońska różnią się od siebie ogromnie - w japońskim nie ma sylab zamkniętych ani tonów, więc nawet wymowa on-yomi ma już niewiele wspólnego z chińskim oryginałem.

Przykład działania tych zasad w praktyce:

  • Znak oznaczający but - 靴 składa się z dwóch części - lewej 革 oraz prawej 化.
  • Lewa strona - 革 - oznacza skórę i jest kategorią znaczeniową wyrazu but.
  • Prawa zaś - 化 - oznacza przemianę. Nie ma związku ze znaczeniem słowa but.
  • But w on-yomi czyta się か (ka), natomiast w kun-yomi くつ (kutsu).
  • 化 w on-yomi czyta się か (ka), czyli tak samo jak but. Wymowa kun-yomi to ば (ba), co nie ma żadnego związku z wymową 靴.
  • Wymowa on-yomi 革 to カク (kaku), zaś w kun-yomi かわ (kawa). Ani jedna ani druga nie ma związku z wymową 靴.
  • Czyli bardzo wyraźnie widać część znaku, która udzieliła znaczenia oraz część, która odpowiada za wymowę on-yomi.

Zapisywanie znaku kanji[edytuj]

Każdy znak składa się z określonej liczby kresek kaku. Przy zapisywaniu znaków przestrzegana jest zarówno kolejność kresek, jak i kierunek ich nastawienia. Poniżej podane są przykładowe znaki oraz osiem podstawowych wskazówek dotyczących sposobu ich zapisywania. Bez znajomości tych zasad nie jesteśmy w stanie policzyć kresek, z których zbudowany jest znak.

  • Kreski są pisane w kolejności od góry do dołu, np. w znaku 工 (ko).
  • Kreski są pisane od lewej do prawej np. w znaku 川.
  • W przypadku gdy dwie kreski się przecinają (jedna pozioma, druga prostopadła), najpierw zapisywana jest kreska pozioma np. w znaku 十 (juu).
    • Wyjątek od tej zasady stanowi znak 田. W części wewnętrznej najpierw piszemy kreskę pionową, później poziomą, a na końcu kreskę zamykającą kwadracik.
  • Kiedy znak jest symetryczny najpierw piszemy kreskę środkową, następnie tę znajdującą się z lewej strony i na końcu - z prawej.
  • Wyjątek stanowi znak hi oznaczającego ogień, w którym zaczynamy od małych kresek znajdujących się po obu stronach znaku, a jako ostatnią dostawiamy "drugą nóżkę".
  • Kreska środkowa, przecinająca znak od góry do dołu, jest zapisywana jako ostatnia jako np. w znaku naka.
  • Kiedy dwie pochylone kreski (jedna w lewo, druga w prawo) się przecinają, najpierw jest pisana kreska pochylona w lewo.
  • Przy zapisywaniu znaku, który znajduje się "w kwadraciku", zaczynamy od lewej strony, później dodajemy środkową część znaku, a na końcu zamykamy "kwadracik".
  • Kropka (mała kreseczka) jest pisana jako ostatnia.

Podznaki[edytuj]

Wiele kanji zawiera podznaki. Często choć nie zawsze mają one znaczenie wywodzące się od znaczenia podznaków. Te "podznaki" nazywamy kluczami lub elementami podstawowymi. Jest ich w języku japońskim ok. 220. Dzięki nim odnajduje się potrzebne znaki w słowniku.

Ważniejsze podznaki to:

Przykładowy kanji z podznakiem zaznaczonym na niebieskoNazwa lub znaczenieWażniejsze znaki zawierające dany podznak
BRAMA

- otwarty
- odcinek czasu
- bariera
- słuchać
- zamknięty
- pytanie
- brama

- prosty
METAL

- złoto
- srebro
- nagranie
- żelazo
- igła
- lustro
- miedź

- stal
DESZCZ

- elektryczność
- śnieg
- deszcz
- chmura
- trzęsienie
- piorun

- zero
PUDEŁKO

- kraj
- licznik powtórzeń (kai)
- ogród
- usta
- mapa
- cztery

- zmartwienie
KROWA

- rzecz (popularne końcówki -mono i -butu)
- specjalny
- krowa

- rozwiązać
SŁOŃCE, DZIEŃ

- dzień, słońce, Japonia (najpopularniejsze kanji)
- jasny
- miejsce
- osoba
- pisać
- ranek
- odcinek czasu
- pomysł
- stolica
- dźwięk
- głowa
- palec, wskazywać
- gwiazda

- dzień tygodnia
ZIEMIA

- wiadomość
- firma
- miejsce
- ziemia
- godzina
- zasada
- specjalny
- sklep
- pokój (pomieszczenie)
- ogród
- czytać
- ziemia

- czekać
CZŁOWIEK

- produkować
- ciało
使 - używać
- wiara
- przemiana
- kwiat
- co
- odpoczynek
- cena

- pracować
SŁOWO

- notatki
- język
- prawda
- stworzyć
- rozmawiać
- chronić
- mówić
- plan
- opinia
- czytać
- próbować

- część mowy
KOBIETA

- plan
- potrzebować
- liczyć
- prosty lub tani
- zaczynać
- kobieta
- lubić
- dotykać
- wiśnia (sakura)
- ciąża
- córka
- starsza siostra
- żona

- młodsza siostra
CHOROBA

- leczenie
- choroba
- ból

- rak
WODA

- prawo
- morze
- decydować
- alkohol
- chiński
- jezioro

- pływać
TRAWA, ROŚLINA

- chronić
- angielski
- kwiat
- herbata
- trawa
- trudny
- młody

- chiński
DROGA

- ulica, przechodzić
- droga, sposób postępowania
- wysłać
- zatłoczony
- bliski
- tydzień
- sufiks liczby mnogiej (-tachi)
- bawić się
- szybki

- daleki
NOGI (LUDZKIE)

- widzieć
- odjazd
- sprzedawać
- przed
- czytać
- świat
- pusty
- początek, właściwy stan

- cztery
SERCE (PODZNAK DOLNY)

- myśl
- serce
- myśleć
- miłość (uczucie, ai)
- spieszyć się
- miłość (pożądanie, koi)
- zły
- zapomnieć

- 100 000 000
OGIEŃ (PODZNAK DOLNY)

- nic
- punkt
- ptak
- ryba
- czarny

- ciepły
DRZEWO

- nowy
- książka
- zbierać
- egzamin
- ciało
- zwrot honorowy sama
- muzyka, zadowolenie
- mechanizm
- lekarstwo
- drzewo
- szkoła
- owoc
- herbata
- odpoczynek
- las (mori)

- las (hayashi)
KSIĘŻYC, MIESIĄC

- uczucia
- miesiąc, księżyc
- jasny
- rano
- z przodu
- istnieć, posiadać (aru)
- niebieski, zielony (aoi)
- zwycięstwo
- świnia

- ramię
IDĄCY CZŁOWIEK

- iść
- później
- czekać
- prefiks grzecznościowy go-

- on
POLE RYŻU

- obraz
- pole ryżu
- elektryczność
- ulica
- liczba porządkowa (-ban)
- myśleć
- świat
- owoc
- mężczyzna

- ryba
OGIEŃ (PODZNAK PIONOWY)

- ogień
- jesień

- popiół
SERCE (PODZNAK PIONOWY)

- uczucia
- płeć

- zajęty
NIĆ, WĄTEK

- lina
- kończyć
- linia
- papier
- rysunek
- zielony (midori)
- wątek, nić

綿 - bawełna

Kanji oznaczające liczby[edytuj]

Są to dość popularne znaki, choć ostatnio wypierane przez cyfry arabskie. Wymowa on-yomi jest znacznie częściej używana, w przypadku dużych liczb wymowy kun-yomi nie używa się praktycznie wcale.

LiczbaZnakWymowa on-yomiWymowa kun-yomi
1ichi (いち) lub itsu (いつ)hito(tsu) (ひ と つ)
2ni (に)futa(tsu) (ふ た つ)
3san (さん)mit(tsu) (み っ つ)
4shi (し) lub yon (よん)yot(tsu) (よ っ つ)
5go (ご)itsu(tsu) (い つ つ)
6roku (ろく)mut(tsu) (む っ つ)
7shichi (しち) lub nana (なな)nana(tsu) (な な つ)
8hachi (はち)yat(tsu) (や っ つ)
9kyuu (きゅう) lub ku (く)kokono(tsu) (こ こ の つ)
10juu (じゅう)too (と お)
100hyaku (ひゃく) 
1 000sen (せん)
10 000man (まん)
100 000 000oku (おく)

Morfemy gramatyczne[edytuj]

Większość morfemów gramatycznych zapisuje się w hiraganie. Niektóre słowa używane w tym znaczeniu jednak są zapisywane też w kanji. Są to m.in.:

ZnaczenieZnakWymowa
jawatashi (わたし)
jaboku (ぼく)
onkare (かれ)
ona彼女kanojo (かのじょ)

Serie znaków podobnych[edytuj]

Istnieją też grupy znaków, które choć nie są ze sobą w żaden sposób spokrewnione, są do siebie bardzo podobne.


Słońce, dzień, Japonia

Biały

Sto

Sam
^Spis treści^ Lekcje: 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 Kanji