Japoński/Partykuły
Partykuła は (partykuła tematu)
[edytuj]Partykuła ta ma na celu określenie tematu, a nawet kontekstu wypowiedzi. Podajemy ją po rzeczowniku lub zaimku. W języku polskim rola ta przypada zwykle podmiotowi, choć temat wskazywany jest poprzez porządek zdania - pierwsza część to temat, część nowa, opisywana, druga część to temat, część znana. Pomimo, że zapisujemy ją znakiem hiragany は (ha), czytamy jako わ (wa).
Przykłady:
- 「ねこはたべている。」(Neko wa tabete iru.) - Kot je (dosłownie: Jeżeli chodzi o kota, to je).
Rzeczowniki użyte w tych przykładach:
- ねこ - kot
Partykuła が (partykuła podmiotu)
[edytuj]Partykuły tej używa się, aby wskazać podmiot, czyli określić agenta czynności opisywanej przez czasownik. Przykłady:
Rzeczowniki użyte w tych przykładach:
- ねこ - kot
Partykuła を (partykuła dopełnienia bliższego)
[edytuj]を (wo) zaznacza dopełnienie orzeczenia: cel akcji. Określa biernik, czyli odpowiada na pytanie: kogo? co?. Czasami を w systemie romaji zapisywane jest jako o, ale etymologicznie wywodzi się z wo.
W języku polskim, zdania mają następujący szyk:
Podmiot > Orzeczenie > Dopełnienie
W języku japońskim tylko pozycja czasownika jest określona: znajduje się on na końcu zdania, podmiot oraz dopełnienie mogą pojawiać się na pozostałych pozycjach bez uwzględniania szczególnych reguł:
Podmiot > Dopełnienie > Orzeczenie Dopełnienie > Podmiot > Orzeczenie
Partykuła を występuje tylko przed czasownikiem!
Przykłady:
「ねこがみずをのんでいる。」 (Neko ga mizu wo nonde iru.) tłumaczymy jako "Kot pije wodę."
「みずをねこがのんでいる。」 (Mizu wo neko ga nonde iru.) znaczy dokładnio to samo co powyższe.
Części zdania, które można wywnioskować z kontekstu najczęściej są z niego usuwane. Partykuła を jest często omijana w potocznej japońszczyźnie.
Partykuła を również może być używana do zaznaczania miejsc, przez które następuje ruch lub miejsce, z którego się odchodzi:
Przykłady: 公園を歩きましょう。(こうえんを あるきましょう) Przejdźmy się po parku (przez park).
毎日八時に仕事に家を出ます。（まいにち はちじに しごとに うちを でます。）Co rano wychodzę z domu do pracy o ósmej.
Partykuła か (partykuła pytajna)
[edytuj]Partykuła か występująca na końcu zdania zmienia je z twierdzącego w pytające.
Składnia: [(czasownik か]
Przykłady:
- 「なん です か。」 (nan desu ka) - Co to jest?
- 「ねこが います か。」 (neko ga imasu ka) - Czy masz kota?
- 「どこか いきました か。」 (doko ka ikimashita ka) - Poszedłeś gdzieś?
Wyrazy użyte w tych przykładach:
- なん co
- ねこ kot
- どこ gdzie
Partykuła の (partykuła dopełnienia)
[edytuj]Partykuła の odpowiada przypadkowi dopełniacza (odpowiada na pytania czyj? kogo? czego?). Służy ona także do określania przynależności, dlatego też nazywana jest również partykułą dzierżawczą.
「わたしのなまえはフィリップです。」 (Watashi no namae wa Firippu* desu.) - "Nazywam się Filip (Jeśli chodzi o moje imię, to /brzmi ono/ Filip".
- Słowo Filip zapisane jest w katakanie, ponieważ nie jest to słowo pochodzenia japońskiego.
とうきょうのたてもの。 (Tōkyō no tatemono) - "budynki (budowle) Tokio"
Partykuła の (partykuła emfatyczna)
[edytuj]Występując na końcu zdania, po czasownikach wskazuje wyjaśnienie lub emocjonalny nacisk mówiącego. Forma ta jest używana tylko przez kobiety oraz dzieci i to tylko w stosunku do osób z którymi utrzymują bliskie stosunki.
おなかがいたいの (Onaka ga itai no) - "Boli mnie brzuch".
Czasami występując na końcu zdania określa pytanie. Jest to skrócona forma no desu ka.
どうしたの (Dōshita no) - Co z tobą?
Partykuła に (partykuła lokatywna w, na)
[edytuj]Partykuła ta określa celownik (komu? czemu?) oraz miejscownik (o kim? o czym?).
「まいにちだいがくにゆく。」 (Mainichi daigaku ni yuku.) - "Każdego dnia chodzę na uniwersytet."
Inną cechą tej partykuły jest zamiana rzeczownika w przymiotnik.
「ほんとうにおもしろいです。」 (Hontō ni omoshiroi desu.) "[To] jest naprawdę interesujące." (Hontō jest rzeczownikiem (prawda), razem z partykułą に zamienia się w przymiotnik.)
に jest także używana do określania miejsca, czasu i celu (w, na, do, dla, przez).
「ほしにとんでいく。」 (Hoshi ni tonde iku.) - "Lecąc do gwiazd."
Partykuła へ (partykuła kierunku, celu)
[edytuj]へ he (wymawiana jako e, gdy pełni rolę partykuły), określa przypadek skierowania, wysłania ("w", "na", "do", "ku").
「おかあさんはみせへいく。」 (O-kaa-san wa mise e iku.) - "Mama idzie do sklepu".
W prostych zdaniach, jak powyższe, zamiast partykuły へ możemy użyć に ni. Przy bardziej skomplikowanych zdaniach, aby uniknąć nieporozumień, które słowo określa cel, lepiej użyć へ.
Partykuła と (łącznik i)
[edytuj]Ta partykuła spełnia rolę spójnika (i), łącząc dwa lub więcej wyrazów w grupę.
Składnia [ rzeczownik - (partykuła と) - rzeczownik ... ]
Przykłady:
- 「これ と それ がみどりです」 (kore to sore ga midori desu) - To i tamto jest zielone
Wyrazy użyte w tym przykładzie:
- これ to
- それ tamto
- みどり(の) zielone
Partykuła と (razem z)
[edytuj]Używamy ją aby określić kiedy jedna osoba robi coś z drugą.
Składnia: [ (Podmiot) - (partykuła と) - (orzeczenie) ]
Przykłady:
- 「 スミスさん と テニスを します」 (sumisu-san to tenisu wo shimasu) - (Ja) gram w tenisa z panem/panią Smith
Rzeczowniki użyte w przykładach:
- スミスさん - pan/pani Smith (uprzejmie)
- テニス - tenis
Partykuła も (także)
[edytuj]Partykuła ta oznacza także, również. Stawiamy ją po podmiocie. Zastępuje ("wypiera") partykuły は が oraz を , a "współgra" z とで oraz に
Można używać jej także do formułowania dłuższych list, wyliczeń, które są określone przez jedną z podstawowych partykuł (は, を, lub が). Dotyczy to tylko list, w których występuje więcej elementów niż 2, ponieważ przy krótszych listach używa się raczej partykuły と.
Przykłady:
- 「ねこ も のみます。」 - Kot także pije.
- 「しょうねん も しょうじょ も じょせい も だんせい も にんげん です。」 - Chłopcy, dziewczęta, kobiety i mężczyźni są ludźmi (Chłopcy, również dziewczęta, również kobiety również mężczyźni są ludźmi).
- [きのうわたしはがっこうでもしゃしんをとりました。] Wczoraj także robiłem zdjęcia w szkole.
Rzeczowniki użyte w tym przykładzie:
- しょうねん - chłopiec (chłopcy)
- しょうじょ - dziewczyna (dziewczęta)
- じょせい - kobieta (kobiety)
- だんせい - mężczyzna (mężczyźni)
- にんげん - ludzie
- がっこう - szkoła
- しゃしん - zdjęcie -a
Partykuła で (określanie lokalizacji akcji)
[edytuj]で de używamy do wyrażania gdzie odbywała się akcja.
SKŁADNIA: [ (Miejsce/Pytanie) - (Partykuła) - (Czasownik) ]
「わたしは レストラン で たべます」 (watashi wa resutoran de tabemasu) "Jem w restauracji."
「スミスさんと こうえん で テニスを しました」 (sumisu-san to kouen de tenisu wo shimashita) - "Grałem w tenisa z panem Smithem w parku."
Rzeczowniki użyte w tych przykładach:
- わたし ja
- レストラン restauracja
- こうえん park
Partykuła で (wyjaśnianie znaczenia, sposobu)
[edytuj]で de używa się także do wyjaśniania znaczenia, sposobu. Określa narzędnik (z kim? z czym?) lub miejscownik (o kim? o czym?).
SKŁADNIA: [ (Znaczenie/Pytanie) - (Partykuła) - (Czasownik) ]
「だいがくに なん で いきますか」 (daigaku ni nan de ikimasuka) - "W jaki sposób dostajesz się do szkoły?"
「じてんしゃ で いきます」 (jitensha de ikimasu) - "Jadę na rowerze."
Rzeczowniki użyte w tych przykładach:
- だいがく uniwersytet
- じてんしゃ rower