Przejdź do zawartości

Jidysz/Rozdział 2.3

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

Zasady wymowy

[edytuj]

Samogłoski

[edytuj]

W języku jidysz zasadniczo wyróżnia się pięć samogłosek. W tym trzy niezaokrąglone: i, ɛ, a i dwie zaokrąglone ʊ, ɔ. W podanej kolejności odpowiednio są realizowane przez następujące znaki alfabetu: י (jud), ע (ajen), אַ (pasech alef) oraz ו (waw) i אָ (komec alef). Przy czym trzeba pamiętać, że י (jud) w sąsiedztwie innej samogłoski będzie odpowiadał spółgłoskowemu j. A także o tym, że występuje on również jako יִ (chirek jud), który zawsze jest samogłoską podobnie jak וּ (melupm wow).

Symbol IPA Polski odpowiednik Opis Audio
י i i samogłoska przymknięta przednia niezaokrąglona
ע ɛ e samogłoska półotwarta przednia niezaokrąglona
אַ a a samogłoska otwarta przednia niezaokrąglona
אָ ɔ o samogłoska półotwarta tylna zaokrąglona
ו ʊ u samogłoska prawie przymknięta tylna scentralizowana zaokrąglona


Poniższa tabela umiejscawia je, dla porównania, na tle samogłosek występujących w innych językach. Symbol z prawej strony kropki oznacza samogłoskę zaokrągloną.

Przednie P. scentr. Centralne T. scentr. Tylne
Przymknięte
i • y
ɨ • ʉ
ɯ • u
ɪ • ʏ
• ʊ
e • ø
ɘ • ɵ
ɤ • o
ə
ɛ • œ
ɜ • ɞ
ʌ • ɔ
æ
ɐ
a • ɶ
ɑ • ɒ
Prawie przymknięte
Półprzymknięte
Średnie
Półotwarte
Prawie otwarte
Otwarte

Spółgłoski

[edytuj]

Pojedyncza artykulacja

[edytuj]

Spółgłoski płucne o pojedynczej artykulacji występujące w jidysz.

Symbol IPA Polski odpowiednik Opis Audio
מ ם m m spółgłoska nosowa dwuwargowa
נ ן n n spółgłoska nosowa dziąsłowa
נ ן ŋ n spółgłoska nosowa tylnojęzykowo-miękkopodniebienna
פּ p p spółgłoska zwarta dwuwargowa bezdźwięczna
ב b b spółgłoska zwarta dwuwargowa dźwięczna
ט תּ t t spółgłoska zwarta dziąsłowa bezdźwięczna
ד d d spółgłoska zwarta dziąsłowa dźwięczna
ק כּ k k spółgłoska zwarta miękkopodniebienna bezdźwięczna
ג g g spółgłoska zwarta miękkopodniebienna dźwięczna
פֿ f f spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna
וו v w spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa dźwięczna
ס שׂ ת s s spółgłoska szczelinowa dziąsłowa bezdźwięczna
ז z z spółgłoska szczelinowa dziąsłowa dźwięczna
ש ʃ sz spółgłoska szczelinowa zadziąsłowa bezdźwięczna
זש ʒ ż spółgłoska szczelinowa zadziąsłowa dźwięczna
כ ך x ch spółgłoska miękkopodniebienna bezdźwięczna
ח χ (ch) spółgłoska szczelinowa języczkowa bezdźwięczna
ה h h spółgłoska szczelinowa krtaniowa bezdźwięczna
י j j spółgłoska półotwarta podniebienna
ר ʀ r spółgłoska drżąca języczkowa
ל l l spółgłoska boczna dziąsłowa
ל ʎ (kresowe) l spółgłoska boczna półotwarta podniebienna

Poniższa tabela umiejscawia je, dla porównania, na tle spółgłosek płucnych o pojedynczej artykulacji występujących w innych językach. Jeśli są umiejscowione parami symbol z prawej strony oznacza spółgłoskę dźwięczną.

miejsce artykulacji
sposób artykulacji
Dwu‐
wargowe
War‐
gowo‐
zębowe
Między‐
zębowe
Dzią‐
sło­we
Zadzią‐
słowe
Re­tro‐
fle­ksyjne
Pod­nie‐
bienne
Miękko‐
podnie‐
bienne
Języcz‐
kowe
Gar‐
dłowe
Nagło‐
śnio­we
Krta‐
niowe
Nosowe m ɱ n ɳ ɲ ŋ ɴ  
Zwarte p b t d ʈ ɖ c ɟ k ɡ q ɢ   ʡ ʔ  
Szczelinowe ɸ β f v θ ð s z ʃ ʒ ʂ ʐ ç ʝ x ɣ χ ʁ ħ ʕ ʜ ʢ h ɦ
Aproksymanty β̞ ʋ ɹ ɻ j ɰ      
Drżące ʙ r * ʀ я*  
Uderzeniowe ⱱ̟ ɾ ɽ       ʡ̯  
Boczne szczelinowe ɬ ɮ *    *    *       
Boczne aproksymanty    l ɭ ʎ ʟ  
Boczne uderzeniowe   ɺ * ʎ̯ ʟ̆    

Afrykaty

[edytuj]

Spółgłoski zwarto-szczelinowe (afrykaty) występujące w jidysz.

Symbol IPA Polski odpowiednik Opis Audio
Łączenie Ligatura
צ t͡s ʦ c afrykata dziąsłowa bezdźwięczna
דז d͡z ʣ dz afrykata dziąsłowa dźwięczna
טש t͡ʃ ʧ cz afrykata zadziąsłowa bezdźwięczna
דזש d͡ʒ ʤ afrykata zadziąsłowa dźwięczna