Niemiecki/Gramatyka/Stopniowanie przymiotników
Stopniowanie przymiotników (Steigerung von Adjektiven)
[edytuj]Podobnie jak w języku polskim stopniowanie obejmuje zasadniczo trzy stopnie (Vergleichsformen/Steigerungsformen):
- stopień równy (der Positiv)
- stopień wyższy (der Komparativ)
- stopień najwyższy (der Superlativ)
Stopień równy (Positiv)
[edytuj]- Stopień równy odpowiada podstawowej formie przymiotnika:
- np. bunt, klein, kurz, lang, müde, salzig, ...
Stopień wyższy (Komparativ)
[edytuj]- Stopień wyższy tworzy się z reguły poprzez dodanie do podstawowej formy przymiotnika końcówki -er:
- np. bunt - bunter, klein - kleiner, salzig - salziger, ...
- Jeżeli forma podstawowa kończy się na -e, to dodawane jest tylko -r:
- np. müde - müder, ...
- Jeżeli forma podstawowa kończy się na nieakcentowane el, -er lub -en, to -e zanika[1]:
- np. edel – edler
- W przypadku niektórych przymiotników, jeżeli ich forma podstawowa zawiera samogłoski ulegające przegłosowi, ten przegłos w stopniu wyższym (i najwyższym) się pojawia:
- np. kurz - kürzer, lang - länger,...
- Jeżeli niemiecki przymiotnik w stopniu wyższym jest użyty w funkcji przydawkowej (attributiv) to jest deklinowany, tzn. otrzymuje końcówki fleksyjne w zależności od rodzaju (Genus), liczby (Numerus) oraz przypadku (Kasus) określanego przez nie rzeczownika, np. das schönere Kleid.
- Natomiast jeśli przymiotnik jest użyty w funkcji orzecznikowej (prädikativ) lub przysłówkowej (adverbial), to pozostaje nieodmieniony, np. das Kleid ist schöner.
Stopień najwyższy (Superlativ)
[edytuj]- Tworzenie stopnia najwyższego polega z reguły na dodaniu do podstawowej formy przymiotnika końcówki -st:
- np. kleinst-, müdest-, salzigst-, ...
- Jeżeli forma podstawowa jest zakończona na -d, -t, -s, -ss, -ß, -z, -tz, -x, -sk lub -sch i w ostatniej sylabie podstawowej formy przymiotnika występuje pełna samogłoska, to należy dodać -est:
- np. buntest-, ...
- Natomiast jeżeli w ostatniej sylabie nie ma pełnej samogłoski, to należy dodać -st
- np. passendst-, verbreitetst-, erbittertst-, fantastischst-, mürrischst-, ...
- W przypadku niektórych przymiotników, jeżeli ich forma podstawowa zawiera samogłoski ulegające przegłosowi, ten przegłos w stopniu najwyższym (i wyższym) się pojawia:
- np. kürzest-, längst-, ...
- Jeżeli niemiecki przymiotnik w stopniu najwyższym jest użyty w funkcji przydawkowej (attributiv) to jest deklinowany, tzn. otrzymuje końcówki fleksyjne w zależności od rodzaju (Genus), liczby (Numerus) oraz przypadku (Kasus) określanego przez nie rzeczownika, np. das schonste Kleid.
- Natomiast jeśli przymiotnik jest użyty w funkcji orzecznikowej (prädikativ) lub przysłówkowej (adverbial), to jest tworzony wg schematu am -(e)sten i pozostaje nieodmieniony, np. das Kleid ist am schönsten.
Stopień wyższy i najwyższy bez przegłosu lub z przegłosem (Komparativ und Superlativ mit schwankendem Umlaut)
[edytuj]- Następujące przymiotniki tworzą stopień wyższy i najwyższy zarówno z przegłosem jak i bez:
- bang, blass, fromm, glatt, karg, krumm, nass, rot, schmal
- Obecnie zazwyczaj są używane formy bez przegłosu.[2]
- ↑ Duden online, Die Steigerung (Komparation) von deutschen Adjektiven, dostęp 29.08.2022
- ↑ Wahrig, Richtiges Deutsch leicht gemacht, wissenmedia GmbH, Gütersloh 2009, s. 374: "Dabei werden heute in der Standardsprache überwiegend die nicht umgelauteten Formen gewählt."