Pomocnik olimpijczyka - Elementy wiedzy obywatelskiej i ekonomicznej/Władza ustawodawcza

Władza ustawodawcza

Zwróćcie uwagę, abyście potrafili: • wyjaśnić, jak przeprowadzane są w Polsce wybory parlamentarne • przedstawić zadania i zasady funkcjonowania polskiego parlamentu, w tym sposób tworzenia ustaw. Tego wymaga od Was podstawa programowa.

Słowniczek parlamentarny

Parlament

Ogólna nazwa organów władzy ustawodawczej. W Polsce parlamentem nazywamy Sejm i Senat, w Stanach Zjednoczonych Kongres i Izbę Reprezentantów, a we Francji parlament jest jednoizbowy i nosi nazwę Zgromadzenie Narodowe.

Ordynacja wyborcza

Sposób przeprowadzenia wyborów.

Kadencja

Okres trwania mandatu - uprawnień - do sprawowania funkcji. Jest to zatem czas, w trakcie którego np. dana osoba pełni swoje stanowisko.

Quorum (kworum)

Liczba osób biorących udział w głosowaniu wymagana do tego, by uznać je za ważne. Najczęściej quorum wynosi połowę liczby osób uprawnionych do głosowania.

Absolutorium

Akt uchwalany przez Sejm, stwierdzający zgodność działań rządu w danym roku z ustawą budżetową i planami finansowymi. Przed uchwaleniem absolutorium raport dotyczący wykonania budżetu przedstawia Najwyższa Izba Kontroli (NIK).

Immunitet

Przywilej prawny chroniący m.in. parlamentarzystów przed pociągnięciem ich do odpowiedzialności karnej.

Interpelacja

Pisemne zapytanie wysłane przez posła do ministra, na które ten minister musi odpowiedzieć w ciągu 21 dni.

Dezyderat

Pisemna sugestia zajęcia się pewnym problemem, skierowana przez posła do ministra.

Sejm i Senat

	Sejm (izba niższa parlamentu)	w:Senat (izba wyższa parlamentu)
liczba członków	460 posłów	100 senatorów
długość kadencji	4 lata
sposób wyboru	wybory 5P (pięcioprzymiotnikowe): powszechne, równe, bezpośrednie, w głosowaniu tajnym, proporcjonalne	wybory: powszechne, bezpośrednie, w głosowaniu tajnym, zgodne z ordynacją większościową (od 2011 roku senatorowie są wybierani w jednomandatowych okręgach wyborczych)
prawa wyborcze	czynne: od 18 lat (do wybierania) bierne: od 21 lat (do bycia wybranym)	czynne: od 18 lat bierne: od 30 lat
funkcje	nadanie ustroju państwu, stanowienie nowych praw; jest to potrzebne, ponieważ: wciąż pojawiają się nowe, nieuregulowane zagadnienia, cześć uchwalonych ustaw okazywała się zła, ma wady lub jest przestarzała, partie realizują swój program wyborczy, decydowanie o finansach państwa, powoływanie i odwoływanie rządu oraz innych osób na ważne stanowiska, kontrola działań rządu	nadanie ustroju państwu, stanowienie nowych praw, powoływanie osób na niektóre ważne stanowiska państwowe, decydowanie o finansach państwa
organy	Marszałek Sejmu: zwołuje posiedzenia Sejmu (kilkudniowe okresy pracy posłów, w trakcie których odbywają się m.in. głosowania) przewodniczy obradom Sejmu (posiedzeniom plenarnym), reprezentuje izbę na zewnątrz, zarządza wybory prezydenckie	Marszałek Senatu: zwołuje posiedzenia Senatu, przewodniczy obradom Senatu, reprezentuje izbę na zewnątrz
	wicemarszałkowie Sejmu w zastępstwie Marszałka przewodniczą obradom Sejmu	wicemarszałkowie Senatu (maks. 4) w zastępstwie Marszałka przewodniczą obradom Senatu
	Prezydium Sejmu: tworzą je Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie, zajmuje się m.in. ustalaniem planu pracy Sejmu, koordynacją podziału spraw między komisje	Prezydium Senatu: tworzą je Marszałek Senatu i wicemarszałkowie, zajmuje się m.in. przydzielaniem spraw do poszczególnych komisji
	Konwent Seniorów: tworzą go Marszałek Sejmu, wicemarszałkowie i przewodniczący klubów poselskich (i klubów parlamentarnych, jeśli zrzeszają min. 15 posłów), zajmuje się m.in. konsultowaniem planu pracy Sejmu (w tym projektami porządku dziennego obrad izby)	Konwent Seniorów: tworzą go Marszałek Senatu, wicemarszałkowie i przewodniczący klubów senackich (i klubów parlamentarnych, jeśli zrzeszają min. 7 senatorów), zajmuje się m.in. konsultowaniem planu pracy Senatu, terminów posiedzeń
	komisje sejmowe: składają się z posłów wszystkich klubów, kół poselskich czy też posłów niezrzeszonych - tak, by ich skład procentowy był podobny do składu Sejmu, specjalizują się w określonej dziedzinie, np. komisja finansów publicznych, zdrowia, służb specjalnych itp., zajmują się opiniowaniem projektów ustaw oraz kontrolowaniem pracy odpowiednich ministrów i instytucji publicznych, oprócz tego, istnieją komisje nadzwyczajne (w tym komisje śledcze) powołane do zajęcia się określoną sprawą, np. komisja nadzwyczajna "Przyjazne państwo" ds. ograniczenia biurokracji, komisja śledcza ds. afery Rywina	komisje senackie: każdy senator musi zgłosić swoją kandydaturę do min. 1 komisji stałej (jednocześnie, nie może być członkiem więcej niż 2 komisji stałych), zajmują się opiniowaniem ustaw uchwalonych przez Sejm, komisje senackie nie zajmują się kontrolą władzy wykonawczej: nie mogą powoływać komisji śledczych, ich zadaniem nie jest opiniowanie prac rządu
kluby i koła	posłowie mogą zrzeszać się w kluby i koła poselskie (przy czym można należeć tylko do jednego klubu lub koła): klub poselski - minimalna liczba posłów: 15, koło poselskie - minimalna liczba posłów: 3	senatorowie mogą się zrzeszać w kluby i koła senackie (przy czym można należeć tylko do jednego klubu lub koła): klub senacki - minimalna liczba senatorów: 7, koło senackie - minimalna liczba senatorów: 3

Wybory parlamentarne

Wybory parlamentarne, czyli wybory do Sejmu i Senatu, zarządza Prezydent RP. O ich ważności decyduje Sąd Najwyższy.

Jak pamiętacie z powyższej tabeli, wybory do Senatu są większościowe, a do Sejmu - proporcjonalne. Co to znaczy?

Ordynacja większościowa

Taka ordynacja, w której wygrywa ten kandydat, który uzyskał najwięcej głosów w danym okręgu wyborczym.

Ordynacja proporcjonalna

Taka ordynacja, w której mandaty z danego okręgu są dzielone proporcjonalnie do wyniku uzyskanego przez daną listę wyborczą. Z danej listy mandat uzyskują ci kandydaci, którzy zdobyli największą liczbę głosów.

W przypadku ordynacji proporcjonalnej jest duże ryzyko, że do zostaliby wybrani kandydaci, których listy uzyskały niewielkie poparcie. To z kolei mogłoby spowodować niemożność stworzenia rządu. Wprowadza się zatem próg wyborczy, czyli minimalny wynik danej partii pozwalający jej kandydatom na uzyskanie mandatu. Próg wyborczy w wyborach do Sejmu wynosi 5% dla komitetów partii i 8% dla komitetów koalicyjnych.

Skrócenie kadencji Sejmu (równoznaczne ze skróceniem kadencji Senatu) następuje w drodze uchwały Prezydenta RP, gdy:

• Sejm skróci swoją kadencję uchwałą podjętą większością ${\begin{matrix}{\frac {2}{3}}\end{matrix}}$ ustawowej liczby posłów (tj. 307 głosami),
• Sejm nie uchwali wotum zaufania dla rządu w tzw. III kroku konstytucyjnym,
• Marszałek Sejmu nie przedstawi Prezydentowi do podpisu ustawy budżetowej w terminie 4 miesięcy od dnia zgłoszenia jej projektu pod obrady Sejmu (w tym wypadku Prezydent nie ma obowiązku skracania kadencji Sejmu, ale może to zrobić).

Wymagane większości głosów przy różnych głosowaniach w Sejmie (przykłady)

większość zwykła (względna)	większość bezwzględna	większość kwalifikowana ${\begin{matrix}{\frac {3}{5}}\end{matrix}}$	większość kwalifikowana ${\begin{matrix}{\frac {2}{3}}\end{matrix}}$
więcej głosów za niż przeciw	głosów za więcej niż przeciw i wstrzymuję się (więcej niż 50% głosów za)	co najmniej ${\begin{matrix}{\frac {3}{5}}\end{matrix}}$ głosów za	co najmniej ${\begin{matrix}{\frac {2}{3}}\end{matrix}}$ głosów za
uchwalenie ustawy przyjęcie uchwały wybranie Rady Ministrów w III kroku uchwalenie wotum zaufania dla rządu przyjęcie absolutorium z wykonania budżetu	odrzucenie poprawki Senatu do ustawy odrzucenie weta Senatu do ustawy uchwalenie przeprowadzenia referendum wybranie Rady Ministrów w I i II kroku utajnienie obrad Sejmu uchylenie rozporządzenia Prezydenta RP o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego wybranie: Marszałka Sejmu członków Trybunału Stanu sędziów Trybunału Konstytucyjnego członków Rady Polityki Pieniężnej prezesa Narodowego Banku Polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich Rzecznika Praw Dziecka członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji posłów-członków Krajowej Rady Sądownictwa Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych członków kolegium Instytutu Pamięci Narodowej uchwalenie wotum nieufności dla ministra następuje większością ustawowej liczby posłów (231 za)	odrzucenie weta Prezydenta RP wybranie prezesa Instytutu Pamięci Narodowej postawienie ministra przed Trybunał Stanu większością ${\begin{matrix}{\frac {3}{5}}\end{matrix}}$ ustawowej liczby posłów (276 za)	przyjęcie ustawy o zmianie Konstytucji przyjęcie ustawy o ratyfikacji umowy międzynarodowej przekazującej organizacji międzynarodowej kompetencje organów państwa w niektórych sprawach przyjęcie uchwały o skróceniu kadencji Sejmu (większością co najmniej ${\begin{matrix}{\frac {2}{3}}\end{matrix}}$ głosów ustawowej liczby posłów)

Zgromadzenie Narodowe

Zgromadzenie Narodowe

Wspólne posiedzenie posłów i senatorów. Zgromadzenie Narodowe nie jest organem władzy ustawodawczej w Polsce.

Kompetencje:

• zaprzysiężenie Prezydenta RP,
• wysłuchanie orędzia Prezydenta RP,
• postawienie Prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu (większością ${\begin{matrix}{\frac {2}{3}}\end{matrix}}$ ustawowej liczby członków Zgromadzenia, czyli 374 głosów za, na wniosek co najmniej 140 jego członków, czyli ${\begin{matrix}{\frac {1}{4}}\end{matrix}}$ ogółu) - z dniem podjęcia takiej uchwały sprawowanie urzędu przez Prezydenta zostaje zawieszone, a jego obowiązki przejmuje Marszałek Sejmu lub, gdy ten nie może, Marszałek Senatu,
• uznanie trwałej niezdolności Prezydenta RP do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (większością ${\begin{matrix}{\frac {2}{3}}\end{matrix}}$ ustawowej liczby członków Zgromadzenia).

Posiedzeniom Zgromadzenia Narodowego przewodniczy Marszałek Sejmu lub, w jego zastępstwie, Marszałek Senatu.

Uchwalanie ustawy

Vacatio legis

Okres od dnia ogłoszenia aktu normatywnego do dnia jego wejścia w życie.

Monitor Polski

Dziennik urzędowy RP, w którym są ogłaszane akty prawne niemające powszechnego charakteru, np. uchwały Sejmu.

Dziennik Ustaw

Dziennik urzędowy RP, w którym są ogłaszane akty powszechnie obowiązującego prawa.

Proces legislacyjny

Proces stanowienia prawa (uchwalania ustawy):