Rachunkowość/Ewidencja kosztów działalności przedsiębiorstwa/Klasyfikacja kosztów

Spis treści
1Kryterium rodzajowe 2Kryterium wewnętrznej struktury kosztów 3Kryterium rachunkowego sposobu odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty 4Kryterium reagowania kosztów na zmianę rozmiaru produkcji

Na wstępie należy sobie odpowiedzieć na pytanie: Po co klasyfikować koszty? Samo pojęcie jest dosyć szerokie, dlatego też w celu m.in. lepszej kontroli nad kosztami powinniśmy podzielić je na mniejsze grupy. Dzięki temu będziemy mogli lepiej się przyjrzeć ponoszonym przez jednostkę kosztom oraz znaleźć obszary, gdzie ponoszone koszty można zmniejszyć, a przez to polepszyć osiągane wyniki z działalności. W literaturze spotyka się podział kosztów według różnych kryteriów kwalifikacji. My skupimy się tylko na tych kryteriach, które są najczęściej wykorzystywane, a będą to kryteria:

• rodzajowe,
• wewnętrznej struktury kosztów,
• rachunkowego sposobu odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty,
• reagowania kosztów na zmianę rozmiaru działalności.

Kryterium rodzajowe

Kryterium rodzajowe jest jednym z najczęściej spotykanych w rachunkowości i według tego kryterium koszty są ewidencjonowane w układzie rodzajowym, o którym szerzej w dalszej części tego rodzaju. Według tego kryterium możemy wyszczególnić następujące koszty:

• amortyzacji,
• materiałowe,
• osobowe,
• usług obcych,
• pozostałe.

Kryterium wewnętrznej struktury kosztów

Kryterium wewnętrznej struktury kosztów odnosi się jak sama nazwa mówi do struktury kosztów, czyli dzieli koszty ze względu na ich skład. Według tego kryterium wyróżnia się dwie główne grupy kosztów:

• proste, które składają się z jednego rodzaju kosztu i nie można go rozbić już na mniejsze części składowe, np. usługi obce, amortyzacja,
• złożone, które składają się z kosztów prostych i w związku z tym mogą być w jednostce rozpatrywane według ich poszczególnych elementów, np. koszt własnych usług remontowych.

Kryterium rachunkowego sposobu odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty

Kryterium rachunkowego sposobu odnoszenia kosztów na wytwarzane produkty jest kolejnym z najczęściej spotykanych w rachunkowości i według tego kryterium ewidencjonuje się koszty w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym, o którym szerzej w dalszej części podręcznika. Według tego rodzaju możemy wyróżnić następujące koszty:

• bezpośrednie, które według dowodów księgowych można odnieść od razu na wytwarzane produkty, np. materiały bezpośrednie, płace bezpośrednie, obróbka obca,
• pośrednie, które odnoszą się do wszystkich lub kilku wytarzanych produktów i nie można ich odnieść bezpośrednio na dany produkt; w związku z tym koszty grupuje się ze względu na miejsce ich powstania (wydziały) i pod koniec miesiąca są rozdzielane na poszczególne produkty według tzw. klucza rozliczeniowego kosztów; w tej grupie możemy wymienić koszty:
  • wydziałowe,
  • działalności pomocniczej,
  • zarządu,
  • zakupu,
  • sprzedaży.

Kryterium reagowania kosztów na zmianę rozmiaru produkcji

Kryterium reagowania kosztów na zmianę rozmiaru produkcji związane jest ze zmianami poziomu danych kosztów w przypadku zwiększenia bądź zmniejszenia produkcji wyrobów. Według tego kryterium wyróżnić możemy koszty:

• stałe, które utrzymują się na tym samym poziomie bez względu na wielkość produkcji, np. koszty administracyjne, amortyzacja budynków,
• zmienne, które w wyniku zmiany wielkości produkcji również ulegają zmianom, przy czym zmiana ta może być różna, dlatego też w tej grupie wyróżniamy koszty:
  • proporcjonalne, które rosną równomiernie ze wzrostem produkcji, np. koszty materiałów bezpośrednich,
  • degresywne, które rosną wolniej w stosunku do wzrostu produkcji, np. koszty materiałów pomocniczych,
  • progresywne, które rosną szybciej w stosunku do wzrostu produkcji, np. koszty wynagrodzeń pracowników akordowych.