Rozmówki polsko-ukraińskie/Deklinacja rzeczownika
Deklinacja rzeczownika (відмінювання іменників) w języku polskim jest bardzo trudna, ponieważ:
- jest siedem przypadków (в польській мові є сім відмінків іменника)
- trzy rodzaje liczby pojedynczej (однина): męski (чоловічий рід), żeński (жіночий рід), nijaki (середній рід)
- dwa rodzaje liczby mnogiej (множина): rodzaj męskoosobowy i rodzaj niemęskoosobowy
- nie ma grup twardych (твердий варіант), miękkich (м'який варіант) i mieszanych jak w języku ukraińskim
- zamiast czterech grup deklinacyjnych (поділ іменників на відміни: I, II, III, IV) w języku polskim jest:
- pięć grup deklinacyjnych rzeczownika w rodzaju męskim
- sześć grup deklinacyjnych rzeczownika w rodzaju żeńskim
- sześć grup deklinacyjnych rzeczownika w rodzaju nijakim
- dodatkowo rodzaj męskozwierzęcy (тваринний), rodzaj męskorzeczowy i rodzaj męskonieżywotny
- rzeczowniki mogą być żywotne (життєздатний іменник) i nieżywotne (нежиттєздатний іменник)
- istnieje spora grupa wyjątków (ви́нятки)
Bierzemy więc pod uwagę:
- rodzaj (рід)
- liczbę (число)
- przypadek (відмінок)
W trakcie odmiany zmienia się końcówka rzeczownika (закінчення), a w liczbie mnogiej w niektórych przypadkach zmianie ulega temat (тема) wyrazu, na przykład: "morze" (море) - dopełniacz liczby mnogiej "mórz" (море́й); podobnie "głowa" (голова) - celownik liczby pojedynczej "głowie" (голове́); przyjaciel (приятель) - biernik liczby mnogiej "przyjaciół" (прия́телей). Jest to oboczność.
Niektóre rzeczowniki podlegają zjawisku supletywizmu (суплетивізм), które polega na tym, że ten sam rzeczownik w liczbie mnogiej przybiera inną formę, niż w liczbie pojedynczej, na przykład: "rok" (rìk) - "lata" (ро́ки́).
W deklinacji VI rodzaju nijakiego występuje zjawisko synkretyzmu (синкретизм), gdy we wszystkich przypadkach liczby pojedynczej rzeczownik występuje w tej samej formie, np. liceum (ліцей), muzeum (музей).