Rozmówki polsko-ukraińskie/Głoski

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

Głoski, czyli звуки:

  • cz
  1. czas / час
  2. czosnek / часник
  • dz = dzwon / дзвін
  • dź = dźwięk / звук
  • dż = dżem / джем
  • ch
  1. chata / хата
  2. chór / хор
  • rz

Litera "rz" występuje w języku polskim, ponieważ odpowiada tzw. miękkiemu "r", które zachowało się w innych językach słowiańskich. Ma zupełnie inne pochodzenie językowe niż litera "ż". Pojawia się najczęściej po spółgłoskach: b, ch, d, g, k, p, t, w, na końcu wyrazów na przykład zawodów (np. weterynarz - ветеринар) oraz gdy wymienia się na "r", jak "morze" / " море -> "morski" / "морський"; "kora" / "кора" -> "Na korze drzewa siedzi pająk".

Na początku wyrazów:

  1. rzadko / рідко
  2. rząd / ряд
  3. rzecz / річ
  4. rzeka / ріка
  5. rzemieślnik / ремісник
  6. rzeźba / скульптура
  7. rzeźnik / м'ясник
  8. rzęsa / вія[1]
  9. rzodkiewka / редиска
  10. Rzym / Рим

Po spółgłoskach:

  1. brzeg / берег
  2. chrześcijaństwo / християнство
  3. chrząszcz / жук [2]
  4. chrzan / хрін
  5. drzazga / тріска
  6. drzemać / дрімати
  7. drzewo / дерево -> drewno / деревина
  8. drzwi / двері
  9. grzech / гріх
  10. grzyb / гриб
  11. grzywna / штраф
  12. krzew / кущ - розмовний "krzak"
  13. krzyk / крик
  14. krzyż / хрест[3]
  15. prze... przenosić / переносити
  16. przyjaciel / приятель
  17. trzcina cukrowa / цукрова тростина[4]
  18. trzy / три
  19. trzymać / тримати
  20. wrzesień / вересень
  21. wrzeszczeć / верещати
  22. wrzucać / вкидати[5]

W języku polskim bardzo rzadko występuje złożenie "psz". Na przykład:

  1. pszczoła / бджола
  2. pszczelarz / бджолярm
  3. pszenica / пшениця
  4. pszenno-buraczany: 1) ґрунт для пшениці та буряка, 2) іронічно "грубый"

Wyraz "morze" jest homofonem (омофон), ponieważ jest pisany z literą "rz", ale istnieje wyraz "może", który wymawia się tak samo, ale ma inne znaczenie[6]:

  1. morze / море
  2. może / може = partykuła (ча́стка), którą stosujemy, gdy chcemy wyrazić propozycję, radę, prośbę. Na przykład: Ania może iść do kina / Аня може піти в кіно. Słowo "może" występuje w złożeniu "być może" (бути може):
  3. Być może jutro będzie deszcz / Може, завтра буде дощ.
  4. Być może ona ma rację / Може, вона й має рацію.

Oczywiście w języku mówionym często rezygnuje się ze słowa "być" i wymawia się "Może jutro...", "Może ona...", co również jest poprawne.

Ukraińskie "може бути" odpowiada polskiemu "może być":

  1. Хто там може бути? / Kto tam może być?
  2. Людина, яка любить квіти, не може бути поганою. / Człowiek, który lubi kwiaty nie może być zły.

W języku polskim są słowa, które mimo iż zawierają litery "rz" wymawiane są nie jako "rz", ale osobno jako "r" i "z". Na przykład:

  1. marznąć / мерзнути -> przemarznąć - wymarznąć - zmarznąć - zamarznąć || zmarzlina, np. "wieczna zmarzlina" = "ві́чна мерзлота"
  2. mierzić[7]
  3. obmierzły - синонім "одіозний"
  4. murza / мурза (турецьке слово) - село Мурзасіхле (Murzasichle)
  5. tarzan / тарзан

W złożeniach z przedrostkiem "cyber-", "hiper-" "super-", np. superzabawa / суперзабава.

Wraz z ewolucją języka polskiego część złożeń "rz" zamieniło się na "rż". Na przykład:

  1. rżnąć[8]
  • sz
  1. szczotka / щітка
  2. szum / шум
  3. szyna / рейка - шина / opona
  4. barszcz / борщ - barszcz ukraiński / український борщ
  5. pszczoła / бджола

Linki zewnętrzne[edytuj]

Bibliografia[edytuj]

  • M. Magajewska, Problemy fonetyczne Włochów uczących się języka polskiego - ujęcie porównawcze, [w:] W poszukiwaniu nowych rozwiązań: Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, red. W.T. Miodunka, A. Seretny, UJ 2008.

« Alfabet
  1. W języku polskim ряска to "rzęsa wodna".
  2. W języku polskim "żuk" (жук) to rodzaj chrząszcza.
  3. W języku polskim "chrzest" to "хрещення".
  4. W języku polskim "trociny" to деревні опилки.
  5. Словник української мови
  6. Homonimy, homofony, homografy
  7. Słowo "mierzić" jest zupełnie innym słowem niż "mierzyć" (міряти).
  8. Maximilian Jakubowicz, Grammatyka jezyka polskiego, Wilno 1825, część I, rozdział I, paragraf 1. "O wymawianiu".