Rozmówki polsko-ukraińskie/Głoski
Głoski, czyli звуки:
- cz
- czas / час
- czosnek / часник
- dz = dzwon / дзвін
- dź = dźwięk / звук
- dż = dżem / джем
- ch
- chata / хата
- chór / хор
- rz
Litera "rz" występuje w języku polskim, ponieważ odpowiada tzw. miękkiemu "r", które zachowało się w innych językach słowiańskich. Ma zupełnie inne pochodzenie językowe niż litera "ż". Pojawia się najczęściej po spółgłoskach: b, ch, d, g, k, p, t, w, na końcu wyrazów na przykład zawodów (np. weterynarz - ветеринар) oraz gdy wymienia się na "r", jak "morze" / " море -> "morski" / "морський"; "kora" / "кора" -> "Na korze drzewa siedzi pająk".
Na początku wyrazów:
- rzadko / рідко
- rząd / ряд
- rzecz / річ
- rzeka / ріка
- rzemieślnik / ремісник
- rzeźba / скульптура
- rzeźnik / м'ясник
- rzęsa / вія[1]
- rzodkiewka / редиска
- Rzym / Рим
Po spółgłoskach:
- brzeg / берег
- chrześcijaństwo / християнство
- chrząszcz / жук [2]
- chrzan / хрін
- drzazga / тріска
- drzemać / дрімати
- drzewo / дерево -> drewno / деревина
- drzwi / двері
- grzech / гріх
- grzyb / гриб
- grzywna / штраф
- krzew / кущ - розмовний "krzak"
- krzyk / крик
- krzyż / хрест[3]
- prze... przenosić / переносити
- przyjaciel / приятель
- trzcina cukrowa / цукрова тростина[4]
- trzy / три
- trzymać / тримати
- wrzesień / вересень
- wrzeszczeć / верещати
- wrzucać / вкидати[5]
W języku polskim bardzo rzadko występuje złożenie "psz". Na przykład:
- pszczoła / бджола
- pszczelarz / бджолярm
- pszenica / пшениця
- pszenno-buraczany: 1) ґрунт для пшениці та буряка, 2) іронічно "грубый"
Wyraz "morze" jest homofonem (омофон), ponieważ jest pisany z literą "rz", ale istnieje wyraz "może", który wymawia się tak samo, ale ma inne znaczenie[6]:
- morze / море
- może / може = partykuła (ча́стка), którą stosujemy, gdy chcemy wyrazić propozycję, radę, prośbę. Na przykład: Ania może iść do kina / Аня може піти в кіно. Słowo "może" występuje w złożeniu "być może" (бути може):
- Być może jutro będzie deszcz / Може, завтра буде дощ.
- Być może ona ma rację / Може, вона й має рацію.
Oczywiście w języku mówionym często rezygnuje się ze słowa "być" i wymawia się "Może jutro...", "Może ona...", co również jest poprawne.
Ukraińskie "може бути" odpowiada polskiemu "może być":
- Хто там може бути? / Kto tam może być?
- Людина, яка любить квіти, не може бути поганою. / Człowiek, który lubi kwiaty nie może być zły.
W języku polskim są słowa, które mimo iż zawierają litery "rz" wymawiane są nie jako "rz", ale osobno jako "r" i "z". Na przykład:
- marznąć / мерзнути -> przemarznąć - wymarznąć - zmarznąć - zamarznąć || zmarzlina, np. "wieczna zmarzlina" = "ві́чна мерзлота"
- mierzić[7]
- obmierzły - синонім "одіозний"
- murza / мурза (турецьке слово) - село Мурзасіхле (Murzasichle)
- tarzan / тарзан
W złożeniach z przedrostkiem "cyber-", "hiper-" "super-", np. superzabawa / суперзабава.
Wraz z ewolucją języka polskiego część złożeń "rz" zamieniło się na "rż". Na przykład:
- rżnąć[8]
- sz
- szczotka / щітка
- szum / шум
- szyna / рейка - шина / opona
- barszcz / борщ - barszcz ukraiński / український борщ
- pszczoła / бджола
Linki zewnętrzne
[edytuj]Bibliografia
[edytuj]- M. Magajewska, Problemy fonetyczne Włochów uczących się języka polskiego - ujęcie porównawcze, [w:] W poszukiwaniu nowych rozwiązań: Dydaktyka języka polskiego jako obcego u progu XXI wieku, red. W.T. Miodunka, A. Seretny, UJ 2008.
- ↑ W języku polskim ряска to "rzęsa wodna".
- ↑ W języku polskim "żuk" (жук) to rodzaj chrząszcza.
- ↑ W języku polskim "chrzest" to "хрещення".
- ↑ W języku polskim "trociny" to деревні опилки.
- ↑ Словник української мови
- ↑ Homonimy, homofony, homografy
- ↑ Słowo "mierzić" jest zupełnie innym słowem niż "mierzyć" (міряти).
- ↑ Maximilian Jakubowicz, Grammatyka jezyka polskiego, Wilno 1825, część I, rozdział I, paragraf 1. "O wymawianiu".