Ekoogrodnictwo/Płodozmian
|
Zasady układania płodozmianów - Uprawa współrzędna - Przykładowe płodozmiany |
Zmęczenie gleby
[edytuj]
Uprawa bezustannie tego samego gatunku lub gatunków ze sobą spokrewnionych na tym samym stanowisku każdego roku prowadzi do jednostronnego wyczerpywania się składników pokarmowych z gleby i obniżenia plonu - mamy wtedy do czynienia z tzw. zmęczeniem gleby. Pierwszym lekarstwem na ten problem była dwupolówka, gdzie jedno z pól ugorowano, na drugim uprawiano zboża. Problem nie został jednak rozwiązany. Dopiero gospodarka trójpolowa i dodatkowe nawożenie pozwalało na jakiś czas zmniejszyć zmęczenie gleby i ograniczyć jego skutki. Obszar uprawny podzielono na trzy pola i na każdym uprawiano w cyklu trzyletnim zboża jare i ozime oraz rośliny okopowe. Ten system uprawy również nie okazał się doskonały. Obecnie w gospodarstwach ekologicznych stosuje się zmianowanie 6-8 polowe, w którym dodatkowo znaczny udział mają rośliny motylkowe. Ten system pozwala wraz z dodatkowym nawożeniem całkowicie wyeliminować zjawisko zmęczenia gleby, w dodatku prowadzić może do zwiększenia się zawartości próchnicy na roli, a więc i zwiększenia żyzności i plonowania roślin.
 |
Płodozmian to coroczne zmianowanie gatunków roślin zaplanowane z góry na długi okres dla określonej powierzchni uprawnej. Pojęcia płodozmianu i zmianowania roślin różnią się, choć często używa się ich zamiennie. |
Na niewielkich powierzchniach stosuje się zwykle trzy- lub czteroletni cykl zmianowania, tak że w pierwszym roku uprawiamy rośliny o dużych wymaganiach pokarmowych, w drugim o średnich, w trzecim o niewielkich wymaganiach i ewentualnie w czwartym rośliny przeznaczone na zielony nawóz. Następnie cykle się powtarza. Oczywiście na bardzo małych powierzchniach, jeżeli zamierzamy uprawiać tylko kilka gatunków roślin, możemy zastosować rotację dwuletnią, dzieląc rośliny na mało wymagające i dużo wymagające, uprawiamy wtedy np. zioła naprzemiennie z kilkoma najpotrzebniejszymi nam warzywami. Ten system ma jednak sporo wad i wymaga dużych dawek kompostu, aby zminimalizować efekt zmęczenia gleby.
Czynniki chorobotwórcze
[edytuj]Oprócz zmęczenia gleby częstym problemem występującym przy uprawie bez stosowania płodozmianu jest nasilenie się czynników chorobotwórczych, specyficznych dla danego gatunku. Jeżeli roślinę porazi choroba, to z dużym prawdopodobieństwem porazi ją w przyszłym roku, jeżeli będziemy ją uprawiać na tym samym stanowisku, gdyż znaczna część szkodliwych grzybów, bakterii i wirusów zimuje w glebie. Dla części patogenów wystarczy już trzyletnia przerwa w uprawie danej rośliny, a np. dla kiły kapusty już sześć lat, natomiast przy czerwonej zgniliźnie korzeni truskawek rośliny mogą wrócić na to samo stanowisko dopiero po dwudziestu latach!
Uprawa współrzędna
[edytuj]W ogrodach biologicznych stosuje się jeszcze jedną metodę zmianowania roślin, mianowicie uprawę współrzędną. W tym przypadku mamy do czynienia ze zmianowaniem w przestrzeni - rośliny różnych gatunków współżyją równocześnie na jednym zagonie. Oczywiście uprawa współrzędna nie jest pomysłem człowieka, podpatrzona została w przyrodzie, gdzie np. na jednym metrze kwadratowym naturalnej łąki może współistnieć kilkadziesiąt (!) różnych gatunków roślin. Oczywiście w ogrodzie będzie to najwyżej kilka gatunków, ale i tak wywrze to zbawienny wpływ na uprawiane rośliny. Ochrona przed szkodnikami będzie jeszcze skuteczniejsza niż przy zastosowaniu samego płodozmianu, plon większy i lepszej jakości.