Ekoogrodnictwo/Płodozmian/Uprawa współrzędna
|
Zasady układania płodozmianów - Uprawa współrzędna - Przykładowe płodozmiany |
Zgodni sąsiedzi
[edytuj]
Rośliny sąsiadujące ze sobą, oddziałują na siebie wzajemnie. Mogą sobie obopólnie przeszkadzać lub pomagać w rozmaity sposób, np. wykorzystując optymalnie składniki pokarmowe, czy światło, jedne rośliny mogą być podporą dla innych, mogą stanowić ochronę przed wiatrem itp. Ponadto poszczególne gatunki roślin wpływają na swój rozwój poprzez produkty przemiany materii i inne substancje wydzielane przez ich liście lub korzenie - mówimy wtedy o allelopatii.
| Warzywa | Zioła poprawiające ich smak |
|---|---|
| groch | koper ogrodowy |
| ziemniak | kolendra siewna, kminek zwyczajny, mięta pieprzowa |
| koper włoski | cząber ogrodowy |
| sałata głowiasta | cząber ogrodowy |
| rzodkiewka | rzeżucha ogrodowa |
| burak ćwikłowy | koper ogrodowy |
| pomidor | pietruszka |
| cebula | koper ogrodowy |
Zasada uprawy współrzędnej jest więc prosta: należy tak dobrać poszczególne gatunki, aby konkurencja między nimi była jak najmniejsza, a pomoc jak największa. Rośliny uzupełniają się nad i pod ziemią, dopasowane są pod względem wymagań pokarmowych, czasami chronią się wzajemnie przed szkodnikami.
Niestety często jest tak, że dodatnia allelopatia zachodzi tylko w jednym kierunku, czasem nawet jedna z roślin wpływa dodatnio na inną, podczas gdy ta wpływa ujemnie na pierwszą. Innym problemem jest fakt, iż w literaturze dotyczącej tematu często spotyka się rozbieżne zalecenia co do połączeń danych gatunków. Wynika to z faktu, że różni autorzy zalecają jednocześnie np. inną rozstawę roślin, inne terminy sadzenia i siania, ponadto polecają różne odmiany. W dodatku allelopatia może mieć znaczenie lub nie w zależności od stanowiska i warunków klimatycznych. Z tych względów nie należy brać dosłownie tabeli zamieszczonych w tym rozdziale i używać ich jedynie jako wskazówek, sprawdzając każdorazowo jak wypada dana uprawa współrzędna w warunkach naszego ogrodu. Poniższe zestawienia są szczególnie godne wypróbowania:
 |
Do wypróbowania: zgodni sąsiedzi
|
Ponadto unikajmy takich zestawień:
 |
Uwaga!
|
Konkurencja
[edytuj]Uprawiane gatunki moją zróżnicowane wymagania pokarmowe, na jednym zagonie nie powinny rosnąć gatunki o bardzo dużych wymaganiach z gatunkami o małych wymaganiach, u których wystąpiłoby w takim przypadku ryzyko przenawożenia. Nie ma za to przeciwwskazań w łączeniu roślin o średnich wymaganiach z roślinami o wymaganiach dużych lub roślin o średnich wymaganiach z roślinami o małych. Warto pamiętać, że szczególnie dobrze na wzrost gatunków niemotylkowych wpływają gatunki roślin motylkowych, które dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi mają dostęp do atmosferycznego azotu, a z nimi także rośliny uprawiane współrzędnie.
Niektóre rośliny mają bardzo zróżnicowane zapotrzebowanie na wodę, dlatego problematyczna może być ich współrzędna uprawa. Przykładem jest tu marchew i cebula, które oprócz takich korzyści jak obopólna ochrona przed szkodnikami nie pasują zbytnio pod tym właśnie względem - cebula ma wymagania nieco mniejsze.
Warzywa zajmują różną powierzchnię, tutaj także należy odpowiednio dobrać rośliny i zostawić im tyle wolnej przestrzeni, ile wymagają.
Duże znaczenie w przypadku uprawy współrzędnej ma głębokość korzenienia się roślin. Łącząc rośliny pobierające składniki z głębszych warstw gleby z roślinami korzeniącymi się płytko można znacznie intensywniej wykorzystać zagony.
Ochrona przed szkodnikami
[edytuj]W ogrodach biologicznych ogranicza się stosowanie chemicznych środków ochrony roślin praktycznie do zera, dlatego uprawy stają się bardziej narażone na ataki szkodników i patogenów. Rozwiązaniem są tutaj uprawy współrzędne uwzględniające wpływ danego gatunku na ograniczenie lub nawet wyeliminowanie szkodliwego czynnika. Przykłady takiego rodzaju allelopatii przedstawia poniższa tabela:
| Choroba/szkodnik | Roślinny ochronne | Szczególnie skuteczne kombinacje |
|---|---|---|
| Bawełnica korówka, mszyce | nasturcja, lawenda, cząber ogrodowy |
|
| Bielinek kapustnik | koper, szałwia, rozmaryn, tymianek, mięta pieprzowa, bylica, pomidory, seler |
|
| Mączniak prawdziwy | czosnek, szczypiorek | kilka roślin czosnku pod drzewami, krzewami, truskawkami czy różami |
| Mrówki | lawenda, wrotycz pospolity, roszpunka | róże z lawendą |
| Muchówki | bazylia, wrotycz pospolity, orzech włoski | orzech włoski w miejscu wypoczynkowym |
| Myszy, karczowniki | czosnek, szachownica cesarska, wilczomlecz, ułudka ostrzeń, nostrzyk, słonecznik, narcyzy La Riante | nostrzyk w zasięgu korony drzewa, słoneczniki lub narcyzy na brzegach zagonów |
| Nicienie | aksamitka, nagietek lekarski | wymienione rośliny jako rośliny okrywowe lub na brzegach zagonów |
| Pchełki ziemne | bylica piołun, mięta pieprzowa, sałata, kwitnące pędy janowca |
|
| Połyśnica marchwianka | cebula, szałwia, rzeżucha | marchew z cebulą lub rzeżuchą |
| Rdza porzeczkowo-wejmutkowa | bylica piołun | bylica piołun z porzeczką czarną |
| Ślimaki | gorczyca, cebula, czosnek, nasturcja, szałwia, hyzop, tymianek | skuteczność "względna" |
| Śmietka cebulanka | marchew | cebula z marchwią |
| Stonka ziemniaczana | chrzan pospolity, jasnota, wrotycz pospolity, aksamitka | intensywnie pachnące odmiany aksamitek wśród ziemniaków |
Szczegółowe informacje dotyczące gatunków oddziałujących korzystnie lub niekorzystnie znajdują się w opisach poszczególnych roślin uprawnych
<<<Zasady układania płodozmianów --- Płodozmian, zmianowanie, uprawa współrzędna --- Przykładowe płodozmiany>>>