Pszczelarstwo/Rośliny/Pyłek

Pyłek

Pyłek słonecznika zwyczajnego

Pyłek kwiatowy jest męską komórką rozrodczą kwiatów (gametofit) wytwarzaną w komorach pyłkowych pręcików. Średnica ziarn pyłku waha się między 2 i 250 mikronów.

Rośliny pyłkodajne mogą być zapylane przez wiatr (anemogamia), przez zwierzęta (zoogamia), w tym między innymi przez owady (entomogamia), przez wodę (hydrogamia) lub są samopylne (autogamia). Poszczególne rośliny wytwarzają różnego rodzaju pyłek o odmiennej budowie i właściwościach. Pyłek roślin wiatropylnych jest lekki i sypki i pszczołom trudno jest formować z niego obnóża. Pyłek z roślin wiatropylnych jest zbierany tylko w czasie bezwietrznej pogody. Natomiast pyłek roślin owadopylnych jest cięższy i lepki, dzięki czemu łatwiej przyczepia się do ciała owada. Na jednej pszczole miodnej może znajdować się 15-20 tys. ziarn pyłku. Dla porównania trzmiel może przenosić ok. 6 tys., a odgrywająca ważną rolę w zapylaniu plantacji truskawek pszczolinka do 40 tys. ziarn pyłku.

Pokarm białkowy decyduje o wzroście larw i prawidłowym funkcjonowaniu wielu organów, a w szczególności gruczołów gardzielowych. Niedobór pyłku w rodzinie pszczelej jest powodem większej podatności pszczół na choroby i szkodliwe działanie pestycydów oraz prowadzi do skrócenia życia pszczół zimowych.

Skład i miara jakości pyłku

Podobnie jak miarą jakości nektaru jest procent zawartego w nim cukru, tak miarą jakości pyłku jest koncentracja i jakość zawartego w nim białka (aminokwasów). Pszczoły chętnie zbierają pyłek, który zawiera od 20% białka. I tak na przykład pszczoły zapylające plantacje słonecznika (Helianthus annuus), którego pyłek zawiera tylko ok. 14,2% białka, często go nie zbierają, preferując "lepszy" pyłek okolicznych roślin.

Pyłek jest bogatym źródłem substancji odżywczych. Jego skład zależy od rodzaju rośliny, z której jest pozyskiwany. Wyróżnia się dużą zawartością witamin z grupy B (B1, B2, B3, B6, B12, PP, kwas foliowy), cukrów prostych i złożonych oraz białek wraz ze znajdującymi się w nich aminokwasami. Zawiera też tłuszcze, sterole, flawonoidy, karotenoidy, inne witaminy (prowitaminę A, witaminę E i C), sole mineralne i pierwiastki śladowe.

Wartość odżywcza w przeliczeniu na 100g obnóży pyłkowych wynosi 1400 kJ (340 kcal).

Pszczoła oblepiona pyłkiem

Skład pyłku znacznie się waha w zależności od rodzaju oblatywanych roślin i położenia geograficznego

Cukry 34 g/100g
Białko 6-20 g/100g
Tłuszcz 12 g/100g

Potas (K) 2433 - 38.000 mg/kg
Fosfor (P) 2066 - 7411 mg/kg
Siarka (S) 1400- 3133 mg/kg
Magnez (Mg) 240 - 1434 mg/kg
Sód (Na) 82 - 1549 mg
Wapń (Ca) 430 - 1750 mg/kg
Żelazo (Fe) 4,5 - 365.9 mg/kg
Cynk (Zn) 20 - 58 mg/kg
Mangan (Mn) 33 mg/kg
Miedź (Cu) 12 mg/kg

Witamina C 20 mg
Prowitamina A 18 mg
Kwas nikotynowy 4,80 mg
Witamina E 3,20 mg
Tiamina 0,92 mg
Witamina B6 0,90 mg
Ryboflawina 0,54 mg
Kwas patotenowy 0,32 mg
Kwas foliowy 0,30 mg
Biotyna 0,0064 mg

• Aminokwasy:

• aminokwasy egzogenne (dostarczane organizmowi wyłącznie przez pożywienie):
  • Arginina (Arg)

Rośliny pyłkodajne

• Z roślin pyłkodajnych największe znaczenie dla pszczół maja takie, które dostarczają im pyłku wczesną wiosną oraz późnym latem. Na przedwiośniu obfitość pokarmu białkowego sprzyja szybkiemu rozwojowi rodzin pszczelich, natomiast pod koniec lata pszczoły gromadzą zapasy pierzgi na zimę. Często pyłek tych roślin nie jest magazynowany, lecz natychmiast spożywany i praktycznie ani w gnieździe ani w miodzie nie ma jego śladów.

Wczesne rośliny pyłkodajne to na przykład leszczyna, olcha, wierzba (zwłaszcza iwa), dereń, podbiał, miodunka i inne. Z roślin dających pszczołom pyłek wczesnojesienny można wymienić kukurydzę, łubin, lebiodę, konopie, mak lub szczaw.

• U części roślin pyłkodajnych okrytonasiennych, takich jak ziemniak, pomidor, bakłażan (psianka) lub czarne jagody (borówki), pyłek wydobywa się z pręcików jedynie na skutek wibracji wywołanych przez trzmiele (Bombus) albo pszczoły samotnice. Pszczoły miodne nie biorą udziału w zapylaniu tych roślin.