Przejdź do zawartości

Szachy/Szachownica i bierki

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.

Jak wspomnieliśmy, gra toczy się na kwadratowej planszy podzielonej na 64 kwadraty – pola. Każde pole może być jasne (białe) lub ciemne (czarne). Pola umieszczone są naprzemiennie (diagram 1).

a b c d e f g h
8a8 black kingb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 black kingb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black king2
1a1 black kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 1. Szachownica

Umieść szachownicę przed sobą tak, jak przedstawiono na Diagramie.

Jeżeli Twoja szachownica nie ma oznaczeń literowych, umieść ją w taki sposób, aby najbliżej Ciebie z lewej strony znalazło się czarne pole.

Na Twojej szachownicy powinny znajdować się litery (a, b, c, d, e, f, g, h) oraz cyfry (od 1 do 8). Umówiono się, że litery oznaczają kolumny szachownicy, a cyfry – rzędy. Każde pole można przedstawić za pomocą dwóch współrzędnych: litery i cyfry. Zwyczajowo przy odnoszeniu się do któregoś z pól podajemy najpierw numer kolumny (a-h), a następnie wiersza (1-8).

Diagram 2 przedstawia pole d5 (krzyżyk) oraz h2 (kółko). Możemy powiedzieć, że pole d5 jest białe, a pole h2 – czarne. Zapis "h2" wymawiamy jako "ha dwa".

a b c d e f g h
8a8 black kingb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 black kingb7 black kingc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 crosse5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black kingg2 black kingh2 black circle2
1a1 black kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black kingf1 black kingg1 black kingh1 black king1
a b c d e f g h
Diagram 2.

Przy opisywaniu sytuacji na szachownicy czasem przydatne są pojęcia kolumny, rzędu i przekątnej. Jak już wiesz, kolumna to wszystkie pola, których współrzędne mają te same litery (np. kolumną c są pola: c1, c2, c3, c4, c5, c6, c7 i c8), zaś rząd (wiersz) – wszystkie te pola, których współrzędne mają tę samą liczbę (np. piąty wiersz to pola: a5, b5, c5, d5, e5, f5, g5 i h5). Przekątne to pola jednakowego koloru, które są połączone rogami. Do przekątnych odnosimy się przez podanie dwóch pól: początku i końca. Diagram 3 przedstawia przekątną a8-h1 (równoznacznie: h1-a8), oznaczoną krzyżykami, oraz przekątną e1-h4 (h4-e1), oznaczoną kółkami.

a b c d e f g h
8a8 crossb8 black kingc8 black kingd8 black kinge8 black kingf8 black kingg8 black kingh8 black king8
7a7 black kingb7 crossc7 black kingd7 black kinge7 black kingf7 black kingg7 black kingh7 black king7
6a6 black kingb6 black kingc6 crossd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 crosse5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 crossf4 black kingg4 black kingh4 black circle4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 crossg3 black circleh3 black king3
2a2 black kingb2 black kingc2 black kingd2 black kinge2 black kingf2 black circleg2 crossh2 black king2
1a1 black kingb1 black kingc1 black kingd1 black kinge1 black circlef1 black kingg1 black kingh1 cross1
a b c d e f g h
Diagram 3.

Które przekątne są najdłuższe? Które najkrótsze?

Oczywiście, najdłuższe przekątne to a1-h8 oraz a8-h1 (po 8 pól), a najkrótsze: a2-b1, g1-h2, h7-g8 oraz a7-b8 (po 2 pola). Najdłuższe przekątne nazywamy głównymi.

Każda przekątna ma swój kolor. Mówimy, że przekątna h1-a8 jest biała, gdyż składa się z białych pól, a przekątna e1-h4 jest czarna, gdyż wszystkie jej pola są czarne.

Na każdym polu szachownicy może stać bierka jednego z graczy. Na jednym polu może stać co najwyżej jedna bierka.

Każdy z graczy ma następujący zestaw bierek:

Wszystkie bierki, z wyjątkiem pionów i króli, nazywa się figurami.

Kształty bierek mogą być różne: możesz kupić szachy zdobione czy proste. Zazwyczaj figury wyglądają np. tak:

Od lewej: Król, Hetman, Goniec, Wieża, Skoczek i Pion.

Na diagramach bierki przedstawiamy za pomocą przyjętych na całym świecie piktogramów. Jednocześnie przy zapisach całych partii szachowych nie ma potrzeby rysować po każdym ruchu całego diagramu, stąd każda z figur ma swój kod literowy: w polskiej literaturze jest to zawsze pierwsza litera nazwy bierki (K – król, H – Hetman itd.), z wyjątkiem Pionów, które nie mają symbolu literowego. Przy opisywaniu pozycji podajemy literę symbolu oraz kod pola, np.:

Ka6 – oznacza, że król stoi na polu a6;
Gf4 – oznacza, że goniec stoi na polu f4;
c5 – oznacza, że na polu c5 stoi pion.

Jak zapewne zauważyłeś, zapis nie podaje koloru bierki. Będzie ona wynikać z kontekstu (np. najpierw zapisujemy figury białe, a potem czarne).

Jednocześnie, zamiast mówić "Wieża stojąca na polu a4" mówimy po prostu "Wieża a4".

Symbole graficzne pokażemy na rozstawieniu wyjściowym (Diagram 4).

a b c d e f g h
8a8 black rookb8 black knightc8 black bishopd8 black queene8 black kingf8 black bishopg8 black knighth8 black rook8
7a7 black pawnb7 black pawnc7 black pawnd7 black pawne7 black pawnf7 black pawng7 black pawnh7 black pawn7
6a6 black kingb6 black kingc6 black kingd6 black kinge6 black kingf6 black kingg6 black kingh6 black king6
5a5 black kingb5 black kingc5 black kingd5 black kinge5 black kingf5 black kingg5 black kingh5 black king5
4a4 black kingb4 black kingc4 black kingd4 black kinge4 black kingf4 black kingg4 black kingh4 black king4
3a3 black kingb3 black kingc3 black kingd3 black kinge3 black kingf3 black kingg3 black kingh3 black king3
2a2 white pawnb2 white pawnc2 white pawnd2 white pawne2 white pawnf2 white pawng2 white pawnh2 white pawn2
1a1 white rookb1 white knightc1 white bishopd1 white queene1 white kingf1 white bishopg1 white knighth1 white rook1
a b c d e f g h
Diagram 4. Wyjściowe położenie bierek

Białe zajmują pierwsze dwie linie, a czarne – ostatnie (linie 7 i 8). Łatwo zapamiętać, że czarne stanowią lustrzane odbicie białych.

W rogach umieszczamy wieże: białe wieże stoją na polach a1 oraz h1, a czarne – na polach a8 i h8.

Obok wież stają skoczki: białe na polach b1 i g1, a czarne – b8 i g8.

Obok skoczków umieszczamy gońce: białe zajmują pola c1 i f1, a czarne – c8 i f8.

Hetmany stoją na polach d1 (biały) i d8 (czarny). Króle na ostatnim wolnym polu w rzędzie: e1 (biały) i e8 (czarny).

Cały rząd 2 zajmują białe piony, a cały wiersz 7 – czarne piony.

To jest ustawienie wyjściowe, którego niestety należy nauczyć się na pamięć. Najwięcej kłopotów może być przy ustawianiu hetmana i króla. Mówi się, że "hetman pilnuje koloru": biały hetman stoi na białym polu, a czarny – na czarnym.

Zapoznaj się z przedstawionymi symbolami bierek. Niemal cała światowa literatura używa właśnie takich piktogramów.

Czy umiesz zapisać wyjściowe położenie bierek za pomocą symboli literowych?

  • Białe: Wa1, Sb1, Gc1, Hd1, Ke1, Gf1, Sg1, Wh1, a2, b2, c2, d2, e2, f2, g2, h2
  • Czarne: Wa8, Sb8, Gc8, Hd8, Ke8, Gf8, Sg8, Wh8, a7, b7, c7, d7, e7, f7, g7, h7

Z położenia początkowego króli i hetmanów wynika jeszcze jeden podział szachownicy: wszystkie pola na liniach a, b, c oraz d nazywamy skrzydłem hetmańskim, a wszystkie pola na liniach e, f, g oraz h – skrzydłem królewskim.

Środkowe cztery pola: d4, e4, d5 oraz e5 nazywamy centrum.


Źródło: „https://pl.wikibooks.org/w/index.php?title=Szachy/Szachownica_i_bierki&oldid=420085”