Szachy/Roszada

Roszada jest specjalnym ruchem, w którym uczestniczą jednocześnie dwie bierki: Król i Wieża. Wykonanie roszady wymaga specjalnych warunków.

Diagram 1. Roszada krótka

Diagram 2. Roszada długa

Diagram 1 przedstawia sposób wykonania roszady. Obie bierki, Król i Wieża znajdują się w pozycjach wyjściowych.

Roszada polega na przesunięciu Króla o dwa pola w stronę Wieży i jednocześnie, w tym samym ruchu, przesunięciu Wieży w taki sposób, aby stanęła za Królem, obok niego.

Taką roszadę nazywamy krótką, gdyż między Królem a Wieżą są tylko dwa pola. Jeżeli w roszadzie uczestniczy Wieża ze skrzydła hetmańskiego (a1 dla Białych, a8 dla Czarnych) mówimy o roszadzie długiej. Diagram 2 przedstawia taką sytuację.

Zauważ, że niezależnie od strony, w którą wykonuje się roszadę, Król zawsze przesuwa się o dwa pola. Zapamiętaj, że roszada jest jedynym ruchem, w którym uczestniczą dwie bierki.

Kiedy można wykonać roszadę? Istnieje wiele warunków, z których każdy musi być spełniony.

1. Każdy gracz może wykonać jedną roszadę w partii.

2. Pomiędzy Królem a Wieżą, która będzie uczestniczyć w roszadzie, nie mogą znajdować się inne bierki.

3. Szachowany Król nie może wykonać roszady.

Nie oznacza to jednak, że Król, który był szachowany, ale obecnie już nie jest, nie może wykonać roszady. Nie oznacza to również, że Wieża zagrożona biciem nie może wykonać roszady.

4. Nie można wykonać roszady, jeżeli Król po jej wykonaniu byłby szachowany.

5. Podczas wykonywania roszady Król nie może przejść przez pole atakowane przez przeciwnika.

6. Nie wolno wykonać roszady, jeżeli w ciągu partii Król wykonał już posunięcie.

7. Nie wolno wykonać roszady, jeżeli w ciągu partii Wieża wykonała już posunięcie.

Ostatnie dwie reguły dotyczą również sytuacji, w której np. Król wykonał dwa ruchy: np. Ke2 i następnie wrócił do pozycji wyjściowej Ke1. Jednocześnie, jeżeli tylko jedna z Wież wykonała ruch, a druga nie, to ciągle można wykonać roszadę z tą drugą Wieżą.

	a	b	c	d	e	f	g	h
8									8
7									7
6									6
5									5
4									4
3									3
2									2
1									1
	a	b	c	d	e	f	g	h

Diagram 3.

Te reguły omówimy na przykładzie (Diagram 3).

Jakie roszady mogą wykonać Białe?

• Białe mogą wykonać krótką roszadę, mimo że Wieża na h1 jest atakowana przez Hetmana z pola b7.
• Białe nie mogą wykonać długiej roszady, gdyż pole d1, przez które musiałby przejść Król, jest kontrolowane przez Czarnego Gońca z pola h5.

Jakie roszady mogą wykonać Czarne?

• Czarne nie mogą wykonać krótkiej roszady, gdyż pole g8, na którym musiałby stanąć Król, jest atakowane przez Skoczka z pola h6.
• Czarne mogą wykonać długą roszadę, gdyż Skoczek na a6 kontroluje pole b8, przez które przechodzi tylko Czarna Wieża z a8.

Krótką roszadę zapisujemy jako:

1. O-O

(lub 0-0)
zaś długą:

1. O-O-O

(lub 0-0-0)
Jakie są cele roszady?

Jak już zapewne wiesz, niemal wszystkie figury najlepiej walczą w środku szachownicy i tracą zdolności bojowe przy jej brzegu. Umieszczenie Króla z dala od centrum utrudnia atak przeciwnikowi. Król będzie chroniony przez mur trzech Pionów (np. f2, g3, h2) i jednocześnie sam zapewni im ochronę. Główna walka w partii toczy się w centrum, uczestniczą tam aktywnie Piony z linii d i e, stąd miejsce blisko rogu jest bezpieczniejsze.

Równocześnie znajdująca się w pozycji wyjściowej - w rogu - Wieża ma małą wartość bojową. Roszada umożliwia szybkie włączenie Wieży do walki: może ona wspierać własne figury walczące w centrum. Jednocześnie taka Wieża chroni swojego Króla.

Czy lepiej wykonywać długą czy krótką roszadę? Na to pytanie nie ma oczywistej odpowiedzi. Generalnie łatwiej wykonać krótką roszadę, gdyż nie trzeba wyprowadzać z pozycji wyjściowej Hetmana. Ruch Hetmanem w początkowej części partii, gdy jest dużo bierek i ma on małe pole do popisu, może być po prostu stratą czasu.

Staraj się chronić swojego Króla tak, aby nie musiał się ruszyć przed wykonaniem roszady. Jeśli ruszysz swojego Króla, nie będziesz już mógł jej wykonać.