Wikipedysta:Arcxjo/Brudnopis

Saluton! Na pierwszej lekcji esperanto nauczycie się:

• podstawowych zwrotów grzecznościowych,
• końcówek poszczególnych części mowy i liczby mnogiej,
• podstawowych czasowników,
• zaimków osobowych.

Przed rozpoczęciem lekcji zalecamy zapoznać się z wprowadzeniem.

Unua dialogo - Pierwszy dialog

Lidia, młoda studentka z Łodzi, napotyka przypadkiem swojego znajomego z Niemiec, Karla, który pomagał jej w nauce esperanto.

Esperanto Dialog Dialogo – Saluton!

Lidja: Saluton, Karlo! Kiel vi fartas? Karlo: Bonan tagon! Mi fartas bone, kaj vi? Lidja: Mi ankaŭ fartas bone. Dankon por la helpo! Karlo: Nedankinde. Pardonu, mi nun devas iri. Lidja: Adiaŭ, Karlo. Karlo: Adiaŭ, ĝis morgaŭ.

Esperanto Słownictwo Vortaro – Saluton!

Podstawowe zwroty grzecznościowe saluton bonan matenon bonan tagon bonan vesperon bonan nokton Kiel vi fartas? Mi fartas bone. Kaj vi? ankaŭ Dankon por la helpo. Nedankinde. Pardonu! Mi nun devas iri. adiaŭ ĝis morgaŭ ĝis revido ĝis poste cześć dzień dobry (używane rano, dosł. dobrego poranka) dzień dobry (używane głównie po południu) dobry wieczór dobranoc Jak się miewasz? Miewam się dobrze. A ty? również, także Dzięki za pomoc. Nie ma sprawy. (dosł. Nie warte podzięki) Wybacz! Właśnie muszę iść. żegnaj, bywaj do jutra do zobaczenia do potem

Dua dialogo - Drugi dialog

Lidia odwiedza swojego nowego profesora, by pożyczyć od niego książkę. Profesor okazał się być esperantystą.

Esperanto Dialog Dialogo – Bonvenon!

Lidja: Bonan tagon, profesoro. Mi estas Lidja. Profesoro: Bonvenon! Mi nomiĝas Tadeo Brudziński. Mi alvenis hieraŭ el Varsovio. Kio okazas? Lidja: Mi volas prunti libron. Profesoro: Bone! Mi pruntos iun!

Esperanto Słownictwo Vortaro – Bonvenon!

Pierwsze spotkanie bonvenon profesoro Mi estas ... Mi nomiĝas ... Mi alvenis el ... hieraŭ Varsovio Moskvo Berlino Kio okazas? Mi volas prunti libron. Mi pruntos iun! witaj profesor Jestem ... Nazywam się ... Przyjechałem/przybyłem z ... wczoraj Warszawa Moskwa Berlin Co się dzieje? Chcę pożyczyć książkę. Pożyczę jakąś!

Teksto - Tekst

Lidia korepsonduje ze swoją nową koleżanką Marią z Litwy, którą poznała przez internet.

Esperanto Tekst Teksto – letero

Saluton, Maria! Mi nomiĝas Lidja. Kiel vi fartas? Mi venas el Pollando. Mi loĝas en Lodzo. Mi estas polino kaj studentino. Ĉu vi estas studentino? Ĉu ni estos amikoj? Mi ne estas vegetarano. Esperanto estas facila lingvo. Kore, Lidja

Esperanto Słownictwo Vortaro – letero

Pierwszy list Mi venas el ... Mi loĝas en ... Pollando Litovio Lodzo polo polino studento studentino Ĉu vi estas ... ? Ĉu ni estos ... ? Mi ne estas ... amikoj vegetarano kiel vi kore amike Pochodzę z ... Mieszkam w ... Polska Litwa Łódź (miasto) polak polka student studentka Czy ty jesteś ... ? Czy my będziemy ... ? Ja nie jestem ... przyjaciele wegetarianin jak ty serdecznie (dodawane na końcu listu) przyjacielsko (dodawane na końcu listu)

Gramatiko - Gramatyka

Finaĵoj - Końcówki

W esperanto każda część mowy otrzymuje odpowiednią sobie końcówkę.

Esperanto Gramatyka Gramatiko – finaĵoj

Część mowy Końcówka Przykład Polskie znaczenie Rzeczownik -o bono dobro Przymiotnik -a bona dobry Przysłówek -e bone dobrze

Rzeczowniki nazywają rzeczy, obiekty, miejsca, osoby, itp., przymiotniki opisują rzeczowniki, a przysłówki opisują czasowniki.

Jak widzimy na powyższym przykładzie, dodanie innej końcówki do dowolnego rdzenia wyrazowego zmienia jego znaczenie. Dzięki temu wystarczy, że nauczymy się tylko tych rdzeni (morfemów) i funkcji końcówek, by być w stanie porozumiewać się płynnie w języku.

Esperanto Gramatyka Gramatiko – senfinaĵaj vortoj

Przykład Polskie znaczenie Przykład z końcówką Polskie znaczenie kontraŭ przeciw, naprzeciwko kontraŭa przeciwny krom oprócz krome poza tym, co więcej

Personaj pronomoj - Zaimki osobowe

Zaimki osobowe to części mowy określające różne osoby (np. ja, ty, on), zastępujące często rzeczownik.

Esperanto Gramatyka Gramatiko – personaj pronomoj

Liczba pojedyncza Zaimek l.p. Polski odpowiednik mi ja vi ty li, ŝi, ĝi on, ona, ono Liczba mnoga Zaimek l.mn. Polski odpowiednik ni my vi wy ili oni, one Zaimek zwrotny si Zaimek bezosobowy oni

Warto zauważyć dwie rzeczy: po pierwsze, zaimek 2 os. liczby mnogiej (wy) i pojedynczej (ty) jest identyczny – vi. Można się jednak czasami spotkać z formą ci oznaczającą drugą osobę liczby pojedynczej (ty), jednak w zasadzie tylko jeśli odnosimy się do kogoś emocjonalnie, tj. pieszczotliwie lub z miłością, albo też w drugą stronę - z pogardą (np. ci kanajlo! - ty kanalio!).

Po drugie, w przypadku 3 os. l.p. mamy w zasadzie wyróżnione trzy rodzaje. Oczywiście w esperanto nie ma kategorii rodzaju (jak np. w języku niemieckim), a zaimków tych używa się podobnie jak w języku angielskim, tj. naturalnie. Jeśli widzimy człowieka lub zwierzę płci męskiej bądź żeńskiej, użyjemy li lub ŝi. Jeżeli patrzymy na nieożywiony przedmiot, jakieś pospolite obiekty, którym nie przypisuje się żadnej płci, użyjemy ĝi.

Verbo - Czasownik

Czasownik jest częścią mowy opisującą czynności. Wszystkie czasowniki w esperanto odmieniają się regularnie według jednego schematu.

Esperanto Gramatyka Gramatiko – verbo

Bezokolicznik Polskie znaczenie Czas teraźniejszy Czas przeszły Czas przyszły loĝi mieszkać loĝas loĝis loĝos esti być estas estis estos

Sintakso - Składnia

W zdaniu esperanckim dopełnienie bliższe (tj. to, co jest obiektem wykonywanej czynności, np. w zdaniu Marysia gotuje kaszę kasza jest dopełnieniem) otrzymuje końcówkę -n, nazywaną biernikiem (akuzativo). Dzięki temu szyk zdania w esperanto jest w zasadzie dowolny

• Mi ŝatas Esperanton – Lubię esperanto.
• Esperanton mi ŝatas – Lubię esperanto. Sens zdania pozostał taki sam, gdyż końcówka biernika została przy tym samym wyrazie.

• Mi manĝas kokon – Ja jem kurczaka.
• Min manĝas koko – Kurczak je mnie. Przenieśliśmy końcówkę biernika, co zupełnie zmieniło charakter zdania.

Ekzercoj - Ćwiczenia

Ćwiczenie 1. Dodaj odpowiednie końcówki w puste miejsca.

A) Mi fartas bon_!

B) Mi nun est__ en Brazilo.

C) Vi estas bon_ amiko.

D) Litovi_ estas lando.