Kaszubski/Podstawy/Lekcja 4

Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.
Język kaszubski
Flaga Kaszub
Flaga Kaszub

Spis treści | Lekcje: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Ùczba czwiôrtô[edytuj]

W tej lekcji poznamy odmianę rzeczowników. Dowiemy się jak zapytać się o wykonywaną pracę i poznamy listę zawodów. Ponieważ poznasz dużo odmian rzeczowników, warto poświęcić tej lekcji trochę więcej czasu. Powtarzaj schematy, zrób kilkukrotnie ćwiczenia. Dopiero kiedy będziesz pewien, że potrafisz się sprawnie poruszać między rzeczownikami, przejdź do kolejnej lekcji. Co jakiś czas jednak powróć i ćwicz zarówno deklinację jak i pisownię.

Gôdka[edytuj]

Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Dialog
Dialog
Gôdka - Jaczi je twój wark?
  • Agnes - Michôł, jaczi je twój wark?
  • Michôł - Jem inżinéra.
  • Agnes - A dze të robisz?
  • Michôł - W môłi firmie. A jaczi je twój wark?
  • Agnes - Jem madżistrã fizyczi. Robiã na ùniwersytece.
  • Michôł - A të, Tómk, dze të robisz?
  • Tómk - Jem sztudérã anielsczégò jãzëka.
  • Agnes - Michôł, dze twój syn robi?
  • Michôł - Wej nigdze. Òn je terôzka bezrobòtny. Szëkô za robòtą.
  • Agnes - Mô co nalazłé?
  • Michôł - Nié, jesz nick, ale czëtô wszëtczé ògłosë. Wej le, òn chùtkò najdze robotã.
Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Słownictwo
Słownictwo
Słowôrz - Do dialogu
 

wark
Tómk
ògłós
chùtkò

zawód
Tomek
ogłoszenie
szybko

<br=clear>

Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Słownictwo
Słownictwo
Słowôrz - Lista zawodów
 

stolôrz (m), dëszer (m)
cesla (m)
mùlôrz (m), mùrownik (m)
hidraulik (m)
zestôwnik (m), montéra (m)
lëtownik (m), szwésownik (m)
szoféra (m)
mechanik (m)
inżiniéra (m)
ùczałi (m), nôùkówca (m)
profesor (m), profesorka (f)
doktór (m)
dozérôcz (m), dozérnica (f)
ùrzãdownik (m), ùrzãdowniczka (f)
robiôrz (m), môchnik (m)
môgòwi robiôrz (m)
sekretôra (m), sekretôrka (f)
direktor (m), przédnik (m)
przédnik (m), prowôdnik (m)
przedôwôcz (m), przedôwôczka (f)
sztudéra (m), sztudérka (f)
ùcznia (m)

stolarz
cieśla
murarz
hydraulik
monter
spawacz
kierowca
mechanik
inżynier
nauczyciel
profesor
lekarz
pielęgniarka
urzędnik
pracownik
pracownik umysłowy
sekretarz, sekretarka
dyrektor
prezes
sprzedawca
student
uczeń

<br=clear>

Gramatika[edytuj]

Jistnik[edytuj]

W języku kaszubskim rzeczownik to jistnik. Przed nauką odmiany rzeczowników wypadałoby znać kaszubskie nazwy przypadków:

  1. mianownik: nazéwôcz lub nominatiw, skrót Nz
  2. dopełniacz: rodzôcz lub genytiw, skrót R
  3. celownik: dôwôcz lub datiw, skrót Dw
  4. biernik: winowôcz lub akùzatiw, skrót Wn
  5. narzędnik: narzãdzôcz lub jinstrumental, skrót Nrz
  6. miejscownik: môlnik lub lokatiw, skrót Ml
  7. wołacz: wòłiwôcz lub wòkatiw, skrót

Odmiana rzeczowników przez przypadki jest dosyć prosta do opanowania. W tej lekcji poznamy wzory odmian dla rzeczowników rodzaju męskiego.

  • Pierwszy wzorzec to wyraz chłop.


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - chłop (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) chłop chłop-i
Rodzôcz (kògò? czegò?) chłop-a chłop-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) chłop-ù, -òwi chłop-óm
Winowôcz (kògo? co?) chłop-a chłop-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) chłop-ã, em chłop-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) chłopi-e chłop-ach
Wòłiwôcz (-) chłopi-e chłop-i
  • Drugi wzorzec to wyraz lës (lis)


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - lës (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) lës lës-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) lës-a lës-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) lës-owi lës-óm
Winowôcz (kògo? co?) lës-a lës-ë
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) lës-ã, em lës-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) lës-u lës-ach
Wòłiwôcz (-) lës-u lës-ë
  • Trzeci wzorzec to statk (naczynie), według tego wzoru odmieniać się będą rzeczowniki zakończone na spółgłoskę k


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - statk (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) statk statcz-i
Rodzôcz (kògò? czegò?) statk-a, -ù statk-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) statk-òwi statk-óm
Winowôcz (kògo? co?) statk statcz-i
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) statk-ã, em statk-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) statk-ù statk-ach
Wòłiwôcz (-) statk-ù statcz-i
  • Czwarty wzorzec to kòń


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - kòń (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) kòń kòni-e
Rodzôcz (kògò? czegò?) kòni-a kòni-i, -ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) kòni-u, -owi kòni-óm
Winowôcz (kògo? co?) kòni-a kòni-e
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) kòni-ã, em kòni-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) kòni-u kòni-ach
Wòłiwôcz (-) kòni-u kòni-e
  • Piąty wzorzec to kòsz


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - kòsz (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) kòsz kòsz-e
Rodzôcz (kògò? czegò?) kòsz-a kòsz-i, -ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) kòsz-u, -owi kòsz-óm
Winowôcz (kògo? co?) kòsz kòsz-e
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) kòsz-ã, em kòsz-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) kòsz-u kòsz-ach
Wòłiwôcz (-) kòsz-u kòsz-e
  • Szósty wzorzec to rabczińc


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - rabczińc (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) rabczińc rabczińc-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) rabczińc-a rabczińc-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) rabczińc-u, -owi rabczińc-óm
Winowôcz (kògo? co?) rabczińc-a rabczińc-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) rabczińc-ã, em rabczińc-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) rabczińc-u rabczińc-ach
Wòłiwôcz (-) rabczińc-u rabczińc-ë
  • Siódmy wzorzec to sôren


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - sôren (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) sôren sôrn-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) sôrn-a sôrn-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) sôrn-owi sôrn-óm
Winowôcz (kògo? co?) sôrn-a sôrn-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) sôrn-ã, em sôrn-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) sôrni-e sôrn-ach
Wòłiwôcz (-) sôrni-e sôrn-ë
  • Ósmy wzorzec to Jaszkò


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - Jaszkò (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) Jaszk-ò Jaszc-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) Jaszk-a Jaszk-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) Jaszk-owi Jaszk-óm
Winowôcz (kògo? co?) Jaszk-a Jaszk-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) Jaszk-ã, em Jaszk-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) Jaszk-ù Jaszk-ach
Wòłiwôcz (-) Jaszk-ù Jaszc-ë
  • Dziewiąty wzorzec to ból


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - ból (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) ból ból-e
Rodzôcz (kògò? czegò?) ból-u ból-ów, -i
Dôwôcz (kòmù? czemù?) ból-u ból-óm
Winowôcz (kògo? co?) ból ból-e
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) ból-ã, -em ból-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) ból-u ból-ach
Wòłiwôcz (-) ból-u ból-e
  • Dziesiąty wzorzec to kùczer


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - kùczer (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) kùczer kùczr-ë, -owi
Rodzôcz (kògò? czegò?) kùczr-a kùczr-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) kùczr-owi kùczr-óm
Winowôcz (kògo? co?) kùczr-a kùczr-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) kùczr-ã kùczr-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) kùczrz-e kùczr-ach
Wòłiwôcz (-) kùczrz-e kùczr-ë, -owie
  • Jedenasty wzorzec to direchtora


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - direchtora (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) direchtor-a direchtor-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) direchtor-ë direchtor-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) direchtor-e direchtor-óm
Winowôcz (kògo? co?) direchtor-ã direchtor-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) direchtor-ą direchtor-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) direchtor-e direchtor-ach
Wòłiwôcz (-) direchtorz-e direchtorz-ë

Kilka uwag wartych zapamiętania:

  • rzeczowniki typu pòéta, kaséra odmieniają się według tego samego schematu co rzeczownik rodzaju żeńskiego biéda (poznamy ten schemat w jednej z kolejnych lekcji).
  • rzeczowniki typu direchtora, redachtora odmieniają się według tego samego schematu co rzeczownik rodzaju żeńskiego dësza ale mogą mieć także formę skróconą direchtór, redachtór, wtedy odmienia się je jak rzeczownik rodzaju męskiego chłop
  • dobór końcówek zależy od tego czy rzeczownik jest żywotny czy nieżywotny, osobowy czy nieosobowy oraz od zakończenia tematu
  • gdy w mianowniku i bierniku liczby pojedyńczej rzeczownik kończy się spółgłoską dźwięczną poprzedzaną samogłoską:
    • ô to wymienia się ją na a, na przykład: òbrôz - òbrazu
    • é to wymienia się ją na e, na przykład: brzég - brze
    • i, y, u to wymienia się ją na ë, na przykład: syn - sëna

Postaraj się zapamiętać te wzorce i ich deklinacje. Teraz zajmiemy się odmianą rzeczowników rodzaju męskiego poznanych w dzisiejszej lekcji:

  • jãzëk odmienia się tak jak statk


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - jãzëk (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) jãzëk jãzëcz-i
Rodzôcz (kògò? czegò?) jãzëk-a, -ù jãzëk-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) jãzëk-òwi jãzëk-óm
Winowôcz (kògo? co?) jãzëk jãzëcz-i
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) jãzëk-ã, -em jãzëk-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) jãzëk-ù jãzëk-ach
Wòłiwôcz (-) jãzëk-ù jãzëcz-i
  • ùniwersytet odmienia się jak rabczińc


Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - uniwersytet (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) ùniwerytet ùniwersytet-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) ùniwersytet-a ùniwersytet-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) ùniwersytet-òwi ùniwersytet-óm
Winowôcz (kògo? co?) ùniwersytet-a ùniwersytet-ë
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) ùniwersytet-ã, -em ùniwersytet-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) ùniwersytec-e ùniwersytet-ach
Wòłiwôcz (-) ùniwersytec-e ùniwersytet-ë
Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - sztudér (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) sztudér sztudér-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) sztudér-a sztudér-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) sztudér-owi sztudér-óm
Winowôcz (kògo? co?) sztudér-a sztudér-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) sztudér-ã, -ém sztudér-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) sztudérz-e sztudér-ach
Wòłiwôcz (-) sztudérz-e sztudér-ë
Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - inżinér (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) inżinér inżinér-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) inżinér-a inżinér-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) inżinér-owi inżinér-óm
Winowôcz (kògo? co?) inżinér-a inżinér-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) inżinér-ã inżinér-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) inżinérz-e inżinér-ach
Wòłiwôcz (-) inżinér-e inżinér-ë, -owie
Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - wark (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) wark warcz-i
Rodzôcz (kògò? czegò?) wark-a, -ù wark-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) wark-òwi wark-óm
Winowôcz (kògo? co?) wark warcz-i
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) wark-ã, em wark-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) wark-ù wark-ach
Wòłiwôcz (-) wark-ù warcz-i
Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - madżister (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) madżister madżistr-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) madżistr-a madżistr-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) madżistr-owi madżistr-óm
Winowôcz (kògo? co?) madżistr-a madżistr-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) madżistr-ã madżistr-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) madżistrz-e madżistr-ach
Wòłiwôcz (-) madżistrz-e madżistr-ë, -owie
Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - syn (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) syn sën-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) sën-a sën-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) sën-owi sën-óm
Winowôcz (kògo? co?) sën-a sën-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) sën-ã, em sën-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) sën-ie sën-ach
Wòłiwôcz (-) sën-ie sën-ë
Flaga Kaszub
Flaga Kaszub
Jistnik - ògłôs (rodzaj męski)

Przëpôdk Pòjedinczô lëczba Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?) ògłôs ògłôs-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?) ògłôs-a ògłôs-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?) ògłôs-owi ògłôs-óm
Winowôcz (kògo? co?) ògłôs-a ògłôs-ë
Narzãdzôcz (kògùm? czim?) ògłôs-ã, em ògłôs-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?) ògłôs-u ògłôs-ach
Wòłiwôcz (-) ògłôs-u ògłôs-ë

Pytajniki[edytuj]

Jaczi odpowiada polskiemu jaki. Podobnie jak w języku polskim tak i w kaszubskim możemy się zapytać np. "jaki był film" gdzie odpowiedzią będzie przymiotnik np. "fajny", ale możemy też zapytać się "jaki jest twój zawód". Na takie pytanie odpowiemy oczywiście podając konkretną nazwę, rzeczownik w narzędniku, np. "jestem fryzjerem".

Cwiczënczi[edytuj]

  1. Odmień przez przypadki poznane rzeczowniki męskie.
  2. Znajdź w dialogu czasowniki i odmień je przez osoby.
  3. Przetłumacz na kaszubski
    1. Tę książkę daj temu studentowi.
    2. Czytam to ogłoszenie z synem i studentem.
    3. Jestem studentem tego uniwersytetu.
    4. Podaj mojemu synowi książkę.
    5. Jaki jest jego zawód?
    6. Ile masz lat?
  4. Przetłumacz dialog na polski.
Język kaszubski
Flaga Kaszub
Flaga Kaszub

Spis treści | Lekcje: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13