Kaszubski/Podstawy/Lekcja 4

Język kaszubski

Flaga Kaszub

Spis treści | Lekcje: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Ùczba czwiôrtô

W tej lekcji poznamy odmianę rzeczowników. Dowiemy się jak zapytać się o wykonywaną pracę i poznamy listę zawodów. Ponieważ poznasz dużo odmian rzeczowników, warto poświęcić tej lekcji trochę więcej czasu. Powtarzaj schematy, zrób kilkukrotnie ćwiczenia. Dopiero kiedy będziesz pewien, że potrafisz się sprawnie poruszać między rzeczownikami, przejdź do kolejnej lekcji. Co jakiś czas jednak powróć i ćwicz zarówno deklinację jak i pisownię.

Gôdka

Flaga Kaszub

Dialog

Gôdka - Jaczi je twój wark?

Agnes - Michôł, jaczi je twój wark?
Michôł - Jem inżinéra.
Agnes - A dze të robisz?
Michôł - W môłi firmie. A jaczi je twój wark?
Agnes - Jem madżistrã fizyczi. Robiã na ùniwersytece.
Michôł - A të, Tómk, dze të robisz?
Tómk - Jem sztudérã anielsczégò jãzëka.
Agnes - Michôł, dze twój syn robi?
Michôł - Wej nigdze. Òn je terôzka bezrobòtny. Szëkô za robòtą.
Agnes - Mô co nalazłé?
Michôł - Nié, jesz nick, ale czëtô wszëtczé ògłosë. Wej le, òn chùtkò najdze robotã.

Flaga Kaszub

Słownictwo

Słowôrz - Do dialogu


wark Tómk ògłós chùtkò	zawód Tomek ogłoszenie szybko

<br=clear>

Flaga Kaszub

Słownictwo

Słowôrz - Lista zawodów

stolôrz (m), dëszer (m)
cesla (m)
mùlôrz (m), mùrownik (m)
hidraulik (m)
zestôwnik (m), montéra (m)
lëtownik (m), szwésownik (m)
szoféra (m)
mechanik (m)
inżiniéra (m)
ùczałi (m), nôùkówca (m)
profesor (m), profesorka (f)
doktór (m)
dozérôcz (m), dozérnica (f)
ùrzãdownik (m), ùrzãdowniczka (f)
robiôrz (m), môchnik (m)
môgòwi robiôrz (m)
sekretôra (m), sekretôrka (f)
direktor (m), przédnik (m)
przédnik (m), prowôdnik (m)
przedôwôcz (m), przedôwôczka (f)
sztudéra (m), sztudérka (f)
ùcznia (m)

stolarz
cieśla
murarz
hydraulik
monter
spawacz
kierowca
mechanik
inżynier
nauczyciel
profesor
lekarz
pielęgniarka
urzędnik
pracownik
pracownik umysłowy
sekretarz, sekretarka
dyrektor
prezes
sprzedawca
student
uczeń

<br=clear>

Gramatika

Jistnik

W języku kaszubskim rzeczownik to jistnik. Przed nauką odmiany rzeczowników wypadałoby znać kaszubskie nazwy przypadków:

mianownik: nazéwôcz lub nominatiw, skrót Nz
dopełniacz: rodzôcz lub genytiw, skrót R
celownik: dôwôcz lub datiw, skrót Dw
biernik: winowôcz lub akùzatiw, skrót Wn
narzędnik: narzãdzôcz lub jinstrumental, skrót Nrz
miejscownik: môlnik lub lokatiw, skrót Ml
wołacz: wòłiwôcz lub wòkatiw, skrót Wł

Odmiana rzeczowników przez przypadki jest dosyć prosta do opanowania. W tej lekcji poznamy wzory odmian dla rzeczowników rodzaju męskiego.

Pierwszy wzorzec to wyraz chłop.

Flaga Kaszub

Jistnik - chłop (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	chłop	chłop-i
Rodzôcz (kògò? czegò?)	chłop-a	chłop-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	chłop-ù, -òwi	chłop-óm
Winowôcz (kògo? co?)	chłop-a	chłop-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	chłop-ã, em	chłop-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	chłopi-e	chłop-ach
Wòłiwôcz (-)	chłopi-e	chłop-i

Drugi wzorzec to wyraz lës (lis)

Flaga Kaszub

Jistnik - lës (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	lës	lës-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	lës-a	lës-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	lës-owi	lës-óm
Winowôcz (kògo? co?)	lës-a	lës-ë
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	lës-ã, em	lës-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	lës-u	lës-ach
Wòłiwôcz (-)	lës-u	lës-ë

Trzeci wzorzec to statk (naczynie), według tego wzoru odmieniać się będą rzeczowniki zakończone na spółgłoskę k

Flaga Kaszub

Jistnik - statk (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	statk	statcz-i
Rodzôcz (kògò? czegò?)	statk-a, -ù	statk-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	statk-òwi	statk-óm
Winowôcz (kògo? co?)	statk	statcz-i
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	statk-ã, em	statk-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	statk-ù	statk-ach
Wòłiwôcz (-)	statk-ù	statcz-i

Czwarty wzorzec to kòń

Flaga Kaszub

Jistnik - kòń (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	kòń	kòni-e
Rodzôcz (kògò? czegò?)	kòni-a	kòni-i, -ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	kòni-u, -owi	kòni-óm
Winowôcz (kògo? co?)	kòni-a	kòni-e
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	kòni-ã, em	kòni-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	kòni-u	kòni-ach
Wòłiwôcz (-)	kòni-u	kòni-e

Piąty wzorzec to kòsz

Flaga Kaszub

Jistnik - kòsz (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	kòsz	kòsz-e
Rodzôcz (kògò? czegò?)	kòsz-a	kòsz-i, -ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	kòsz-u, -owi	kòsz-óm
Winowôcz (kògo? co?)	kòsz	kòsz-e
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	kòsz-ã, em	kòsz-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	kòsz-u	kòsz-ach
Wòłiwôcz (-)	kòsz-u	kòsz-e

Szósty wzorzec to rabczińc

Flaga Kaszub

Jistnik - rabczińc (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	rabczińc	rabczińc-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	rabczińc-a	rabczińc-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	rabczińc-u, -owi	rabczińc-óm
Winowôcz (kògo? co?)	rabczińc-a	rabczińc-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	rabczińc-ã, em	rabczińc-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	rabczińc-u	rabczińc-ach
Wòłiwôcz (-)	rabczińc-u	rabczińc-ë

Siódmy wzorzec to sôren

Flaga Kaszub

Jistnik - sôren (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	sôren	sôrn-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	sôrn-a	sôrn-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	sôrn-owi	sôrn-óm
Winowôcz (kògo? co?)	sôrn-a	sôrn-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	sôrn-ã, em	sôrn-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	sôrni-e	sôrn-ach
Wòłiwôcz (-)	sôrni-e	sôrn-ë

Ósmy wzorzec to Jaszkò

Flaga Kaszub

Jistnik - Jaszkò (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	Jaszk-ò	Jaszc-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	Jaszk-a	Jaszk-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	Jaszk-owi	Jaszk-óm
Winowôcz (kògo? co?)	Jaszk-a	Jaszk-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	Jaszk-ã, em	Jaszk-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	Jaszk-ù	Jaszk-ach
Wòłiwôcz (-)	Jaszk-ù	Jaszc-ë

Dziewiąty wzorzec to ból

Flaga Kaszub

Jistnik - ból (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	ból	ból-e
Rodzôcz (kògò? czegò?)	ból-u	ból-ów, -i
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	ból-u	ból-óm
Winowôcz (kògo? co?)	ból	ból-e
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	ból-ã, -em	ból-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	ból-u	ból-ach
Wòłiwôcz (-)	ból-u	ból-e

Dziesiąty wzorzec to kùczer

Flaga Kaszub

Jistnik - kùczer (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	kùczer	kùczr-ë, -owi
Rodzôcz (kògò? czegò?)	kùczr-a	kùczr-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	kùczr-owi	kùczr-óm
Winowôcz (kògo? co?)	kùczr-a	kùczr-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	kùczr-ã	kùczr-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	kùczrz-e	kùczr-ach
Wòłiwôcz (-)	kùczrz-e	kùczr-ë, -owie

Jedenasty wzorzec to direchtora

Flaga Kaszub

Jistnik - direchtora (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	direchtor-a	direchtor-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	direchtor-ë	direchtor-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	direchtor-e	direchtor-óm
Winowôcz (kògo? co?)	direchtor-ã	direchtor-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	direchtor-ą	direchtor-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	direchtor-e	direchtor-ach
Wòłiwôcz (-)	direchtorz-e	direchtorz-ë

Kilka uwag wartych zapamiętania:

rzeczowniki typu pòéta, kaséra odmieniają się według tego samego schematu co rzeczownik rodzaju żeńskiego biéda (poznamy ten schemat w jednej z kolejnych lekcji).

rzeczowniki typu direchtora, redachtora odmieniają się według tego samego schematu co rzeczownik rodzaju żeńskiego dësza ale mogą mieć także formę skróconą direchtór, redachtór, wtedy odmienia się je jak rzeczownik rodzaju męskiego chłop

dobór końcówek zależy od tego czy rzeczownik jest żywotny czy nieżywotny, osobowy czy nieosobowy oraz od zakończenia tematu

gdy w mianowniku i bierniku liczby pojedyńczej rzeczownik kończy się spółgłoską dźwięczną poprzedzaną samogłoską:
- ô to wymienia się ją na a, na przykład: òbrôz - òbrazu
- é to wymienia się ją na e, na przykład: brzég - brzegù
- i, y, u to wymienia się ją na ë, na przykład: syn - sëna

Postaraj się zapamiętać te wzorce i ich deklinacje. Teraz zajmiemy się odmianą rzeczowników rodzaju męskiego poznanych w dzisiejszej lekcji:

jãzëk odmienia się tak jak statk

Flaga Kaszub

Jistnik - jãzëk (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	jãzëk	jãzëcz-i
Rodzôcz (kògò? czegò?)	jãzëk-a, -ù	jãzëk-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	jãzëk-òwi	jãzëk-óm
Winowôcz (kògo? co?)	jãzëk	jãzëcz-i
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	jãzëk-ã, -em	jãzëk-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	jãzëk-ù	jãzëk-ach
Wòłiwôcz (-)	jãzëk-ù	jãzëcz-i

ùniwersytet odmienia się jak rabczińc

Flaga Kaszub

Jistnik - uniwersytet (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	ùniwerytet	ùniwersytet-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	ùniwersytet-a	ùniwersytet-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	ùniwersytet-òwi	ùniwersytet-óm
Winowôcz (kògo? co?)	ùniwersytet-a	ùniwersytet-ë
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	ùniwersytet-ã, -em	ùniwersytet-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	ùniwersytec-e	ùniwersytet-ach
Wòłiwôcz (-)	ùniwersytec-e	ùniwersytet-ë

Flaga Kaszub

Jistnik - sztudér (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	sztudér	sztudér-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	sztudér-a	sztudér-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	sztudér-owi	sztudér-óm
Winowôcz (kògo? co?)	sztudér-a	sztudér-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	sztudér-ã, -ém	sztudér-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	sztudérz-e	sztudér-ach
Wòłiwôcz (-)	sztudérz-e	sztudér-ë

Flaga Kaszub

Jistnik - inżinér (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	inżinér	inżinér-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	inżinér-a	inżinér-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	inżinér-owi	inżinér-óm
Winowôcz (kògo? co?)	inżinér-a	inżinér-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	inżinér-ã	inżinér-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	inżinérz-e	inżinér-ach
Wòłiwôcz (-)	inżinér-e	inżinér-ë, -owie

Flaga Kaszub

Jistnik - wark (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	wark	warcz-i
Rodzôcz (kògò? czegò?)	wark-a, -ù	wark-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	wark-òwi	wark-óm
Winowôcz (kògo? co?)	wark	warcz-i
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	wark-ã, em	wark-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	wark-ù	wark-ach
Wòłiwôcz (-)	wark-ù	warcz-i

Flaga Kaszub

Jistnik - madżister (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	madżister	madżistr-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	madżistr-a	madżistr-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	madżistr-owi	madżistr-óm
Winowôcz (kògo? co?)	madżistr-a	madżistr-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	madżistr-ã	madżistr-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	madżistrz-e	madżistr-ach
Wòłiwôcz (-)	madżistrz-e	madżistr-ë, -owie

Flaga Kaszub

Jistnik - syn (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	syn	sën-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	sën-a	sën-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	sën-owi	sën-óm
Winowôcz (kògo? co?)	sën-a	sën-ów
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	sën-ã, em	sën-ama
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	sën-ie	sën-ach
Wòłiwôcz (-)	sën-ie	sën-ë

Flaga Kaszub

Jistnik - ògłôs (rodzaj męski)

Przëpôdk	Pòjedinczô lëczba	Wielnô lëczba
Nazéwôcz (chto? co?)	ògłôs	ògłôs-ë
Rodzôcz (kògò? czegò?)	ògłôs-a	ògłôs-ów
Dôwôcz (kòmù? czemù?)	ògłôs-owi	ògłôs-óm
Winowôcz (kògo? co?)	ògłôs-a	ògłôs-ë
Narzãdzôcz (kògùm? czim?)	ògłôs-ã, em	ògłôs-ama, -ami
Môlnik (ò kògùm? ò czim?)	ògłôs-u	ògłôs-ach
Wòłiwôcz (-)	ògłôs-u	ògłôs-ë

Pytajniki

Jaczi odpowiada polskiemu jaki. Podobnie jak w języku polskim tak i w kaszubskim możemy się zapytać np. "jaki był film" gdzie odpowiedzią będzie przymiotnik np. "fajny", ale możemy też zapytać się "jaki jest twój zawód". Na takie pytanie odpowiemy oczywiście podając konkretną nazwę, rzeczownik w narzędniku, np. "jestem fryzjerem".

Cwiczënczi

Odmień przez przypadki poznane rzeczowniki męskie.
Znajdź w dialogu czasowniki i odmień je przez osoby.
Przetłumacz na kaszubski
1. Tę książkę daj temu studentowi.
2. Czytam to ogłoszenie z synem i studentem.
3. Jestem studentem tego uniwersytetu.
4. Podaj mojemu synowi książkę.
5. Jaki jest jego zawód?
6. Ile masz lat?
Przetłumacz dialog na polski.

Język kaszubski

Flaga Kaszub

Spis treści | Lekcje: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13