Michôł - Wczora jô jak wiedno béł w robòce. Leno czej jô chcôł reno wińc z doma jakno w każdi jinszi dzéń, mój mùlk chca żebë jô pòmògł ji pòdlac kwiatë. Tedë jô spòzdzëł sã na miastowi ban do robòtë. Mój szef béł złi jak diôcheł. Pòzdze, pò robòce, jô jachôł na ùczbã szpańsczégò jãzëka dze miôł sprôwdzënk. Leno jô zabéł ò nim, wic nick jô nie napisôł, le blós czësti cedelk òddôł. Jesz czej jô jachôł nazôd dodom, òkôzało sã, że nie miôł jô z se bilietu... Mést nie béł to mój nôlepszi dzéń.
Ana - Në, richtich nié.
Flaga KaszubSłownictwoSłowôrz - do dialogu
wiedno
leno
wińc
mùlk
miastowi ban
zabëc
wic
nick
blós
cedelk
nazôd
dodom
mést
richtich
zawsze
jednakże, ale
wyjść
kochanie, ukochana osoba
kolej miejska
zapomnieć
więc
nic
tylko
kartka
z powrotem
dom, do domu
chyba
W formach czasu przeszłego brak jest informacji o osobie, należy więc używać zaimka osobowego (jô, të itp.). Zaznaczyć trzeba, że zaimek osobowy wystepuje w kaszubszczyźnie stosunkowo często, nawet jeżeli końcówka czasownika określa osobę. W kaszubszczyźnie literackiej oraz w północnych dialektach używa się archaicznego dziś czasu przeszłego złożonego dla pierwszej i drugiej osoby liczby pojedyńczej. Tworzony jest on poprzez dodanie do formy czasu przeszłego czasownika posiłkowego bëc w odpowiedniej formie czasu teraźniejszego (np. (jô) jem robił, (të) jes pisôł). Często używa się też form opisowych z czasownikiem miec np. (jô) móm zrobioné, môsz (të) jadłé?.
Podstawowe informacje o odmianie czasowników w czasie przeszłym:
-ô- w rodzaju męskim przed końcowym -ł (np. miôł) wymienia się w pozostałych osobach na -a- (miała) lub czasem -e- (mielë)
Flaga KaszubCzasnik - miec (ùszłi czas)
Pòjedinczô lëczba
chłopsczi ôrt
białczi ôrt
dzecny ôrt
1. òs.
jô miôł
jô miała
-
2. òs.
të miôł
të miała
-
3. òs.
òn miôł
òna miała, mia, miã
òno miało
Wielnô lëczba
chłopskòpersónowi ôrt
niechłopskòpersónowi ôrt
1. òs.
më mielë / ma miała
më miałë / ma miała
2. òs.
wa miała, mia, miã
wa miała
3. òs.
òni mielë
òne miałë
Pòczëstnô forma
Wë
mielë
<br=clear>
czasownik bëc często przybiera w rodzaju męskim formę béł obok bëł
Flaga KaszubCzasnik - bëc (ùszłi czas)
Pòjedinczô lëczba
chłopsczi ôrt
białczi ôrt
dzecny ôrt
1. òs.
jô béł, bëł
jô bëła
-
2. òs.
të béł, bëł
të bëła
-
3. òs.
òn béł, bëł
òna bëła
òno béło, bëło
Wielnô lëczba
chłopskòpersónowi ôrt
niechłopskòpersónowi ôrt
1. òs.
më bëlë / ma bëła
më bëłë / ma bëła
2. òs.
wa bëlë, bëła
wa bëłë, bëła
3. òs.
òni bëlë
òne bëłë
Pòczëstnô forma
Wë
bëlë
<br=clear>
-i- oraz -u- występujące w rodzaju męskim przed końcowym -ł wymienia się w pozostałych osobach na -ë-
Flaga KaszubCzasnik - mëc (sã) (ùszłi czas)
Pòjedinczô lëczba
chłopsczi ôrt
białczi ôrt
dzecny ôrt
1. òs.
jô mił
jô mëła
-
2. òs.
të mił
të mëła
-
3. òs.
òn mił
òna mëła
òno mëło
Wielnô lëczba
chłopskòpersónowi ôrt
niechłopskòpersónowi ôrt
1. òs.
më mëlë / ma mëła
më mëłë / ma mëła
2. òs.
wa mëlë
wa mëła
3. òs.
òni mëlë
òne mëłë
Pòczëstnô forma
Wë
mëlë
<br=clear>
Flaga KaszubCzasnik - czëc (ùszłi czas)
Pòjedinczô lëczba
chłopsczi ôrt
białczi ôrt
dzecny ôrt
1. òs.
jô czuł
jô czëła
-
2. òs.
të czuł
të czëła
-
3. òs.
òn czuł
òna czëła
òno czëło
Wielnô lëczba
chłopskòpersónowi ôrt
niechłopskòpersónowi ôrt
1. òs.
më czële / ma czeła
më czëłe / ma czeła
2. òs.
wa czële
wa czëłe
3. òs.
òni czële
òne czëłe
Pòczëstnô forma
Wë
czële
<br=clear>
w 3 osobie liczby pojedyńczej rodzaju żeńskiego a także w 2 osobie liczby mnogiej rodzaju męskoosobowego końcowe -ała lub -ãła ściąga się do -a lub -ã (np. miec)
Flaga KaszubCzasnik - chcec (ùszłi czas)
Pòjedinczô lëczba
chłopsczi ôrt
białczi ôrt
dzecny ôrt
1. òs.
jô chcôł
jô chcała
-
2. òs.
të chcôł
të chcała
-
3. òs.
òn chcôł
òna chcała, chca, chcã
òno chcało
Wielnô lëczba
chłopskòpersónowi ôrt
niechłopskòpersónowi ôrt
1. òs.
më chcelë / ma chcała
më chcałë / ma chcała
2. òs.
wa chcała, chcelë
wa chcała
3. òs.
òni chcelë
òne chcałë
Pòczëstnô forma
Wë
chcelë
<br=clear>
w liczbie mnogiej powszechniejsze jest zakończenie -elë (-ełë) aniżeli -alë (-ałë)
Flaga KaszubCzasnik - jachac (ùszłi czas)
Pòjedinczô lëczba
chłopsczi ôrt
białczi ôrt
dzecny ôrt
1. òs.
jô jachôł
jô jachała
-
2. òs.
të jachôł
të jachała
-
3. òs.
òn jachôł
òna jachała, jacha
òno jachało, jacha
Wielnô lëczba
chłopskòpersónowi ôrt
niechłopskòpersónowi ôrt
1. òs.
më jachelë / ma jachałë
më jachełë / ma jachałë
2. òs.
wa jachelë, jacha
wa jachałë
3. òs.
òni jachelë
òne jachałë
Pòczëstnô forma
Wë
jachalë
<br=clear>
niektóre czasowniki występują w długiej formie, podczas gdy ich polskie odpowiedniki uległy skróceniu
jeżeli przed końcowym -ł jest spółgłoska, nie wymawia się go, np. szedł (szet), jôdł (jôt), mógł (móg), sôdł (sôt)
