Kaszubski/Podstawy/Lekcja 2
| Język kaszubski |
 |
Ùczba drëgô
[edytuj]Pamiętaj by przed przystąpieniem do tej lekcji zapoznać się z informacjami z poprzedniej. Tam też znajdziesz adresy stron internetowych, które zawierają wiele plików dźwiękowych z kaszubską wymową.
W tej lekcji zapoznasz się z zaimkami osobowymi i dzierżawczymi. Poznasz podstawowe zwroty powitalne oraz będziesz umiał przedstawić się po kaszubsku.
Gôdka
[edytuj] | |
|
 | ||||
| ||||
<br=clear>
Gramatika
[edytuj]W języku kaszubskim dużo częściej niż w polskim używamy zaimków osobowych. Zwrot "jô jem Michôł" tłumaczymy "jestem Michał", opuszczając zaimek. Bardzo ważne jest odpowiednie ich używanie, szczególnie przy czasownikach w czasie przeszłym, które w każdej osobie mają taką samą postać:
- jô miôł aùtoł - ja miałem samochód
- të miôł aùtoł - ty miałeś samochód
- òn miôł aùtoł - on miał samochód
wyjątkiem jest tutaj forma żeńska i nijaka. Dokładne wyjaśnienie czasu przyszłego w jednej z kolejnych lekcji.
Personowé zamiono
[edytuj]Zaimkami osobowymi zastępuje się rzeczowniki, które mogą być użyte jako podmioty zdań.
Pòjedińczô lëczba:
- jô
- të (Wë)
- òn, òna, òno
Wielnô lëczba:
- më lub ma
- wa
- òni, òne
W przypadku drugiej osoby liczby pojedynczej (të), jeżeli zwracamy się z szacunkiem, używamy formy Wë (tzw. pluralis maiestaticus). Forma ta jest typowa dla większości języków słowiańskich, oprócz polskiego, w którym używa się w takim przypadku wyrazu pan, pani, panna.
Formy më albo ma możemy używać wymiennie. Ma jest pozostałością liczby podwójnej i w wypowiedzi (najczęściej w języku literackim) może podkreślać, że podmiotem są dwie osoby, np.: "Ma przëszła doma dëcht przed sztótã" → "[my - we dwójkę] przyszliśmy do domu właśnie przed chwilą".
Odmiana zaimków osobowych
[edytuj]Zaimki osobowe -- podobnie jak rzeczowniki (poznamy je w jednej z następnych lekcji) -- ulegają deklinacji:
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dosebné zamiono
[edytuj]Zaimki dzierżawcze (lub dzierżawne) służą do zastąpienia wyrazu określającego posiadacza czegoś i odmieniają się jak przymiotniki. Analogicznie jak przymiotnik, zaimek zmienia się w zależności od rodzaju gramatycznego wyrazu, który następuje po nim.
Pòjedinczô lëczba:
- mój, mòja, mòje
- twój, twòja, twòje
- jegò, ji, jegò
Każdą z podanych form stosujemy dla innych rzeczowników innego rodzaju, tak samo jak w języku polskim. Dla rzeczowników rodzaju męskiego stosujemy pierwszą formę, np. mój pùjk (mój kot). Jeżeli rzeczownik jest rodzaju żeńskiego to wybierzemy drugą, np. mòja karwa (moja krowa). W przypadku rodzaju nijakiego - trzecią, np. mòje dodóm (mój dom rodzinny). W trzeciej osobie sytuacja przedstawia się inaczej. Mówimy: to jest jej kot/krowa/dziecko, to jest jego kot/krowa/dziecko i tak też jest w języku kaszubskim.
Przykłady:
- To je mój aùtôł. To je mòja knéga. To je mòje dzeckò.
- To je twój aùtôł. To je twòja knéga. To je twòje dzeckò.
- To je jegò aùtôł/knéga/dzeckò. To je ji aùtôł/knéga/dzeckò.
Wielnô lëczba:
- naj (naji / nasz), naja (naju / nasza), naje (najé / nasze)
- waj (waji / wasz), waja (waju / wasza), waje (wajé / wasze)
- jich, jich
Podobnie jak wyżej, stosujemy dla różnych rodzajów różne formy.
Przykłady:
- To je naj (naji/nasz) aùtôł. To je naja (naju, nasza) knéga. To je naje (najé/nasze) dzeckò.
- To je waj (waji/wasz) aùtôł. To je waja (waju/wasza) knéga. To je waje (wajé/wasze) dzeckô.
- To je jich aùtôł. To je jich knéga. To je jich dzeckò.
Dla utrwalenia wiadomości z podanych rzeczowników utwórz zdania, w taki sam sposób jak w przykładach powyżej. Dla ułatwienia w nawiasach podano rodzaj rzeczownika (m - męski, f - żeński, n - nijaki).
- kùch (m) - ciasto
- grôp (m) - garnek
- bót (m) - but
- wietewka (f) - gałązka
- dôka (f) - mgła
- apfelzyna (f) - pomarańcza
- mòrzé (n) - morze
- karno (n) - zespół
- sodło (n) - siodło
Nôwrotne zamiono
[edytuj]Zaimki zwrotne w połączeniu z czasownikami służą do wyrażenia, że podmiot wykonał czynność na samym sobie. W języku kaszubskim występują zaimki zwrotne: "sã", "sebie", "sobie", "se" oraz "so". Każdy z tych zaimków odpowiada zaimkom osobowym, których nie należy używać, gdy podmiot i dopełnienie jest to samo.
- sebie, se
- Òn widzy sebie/se w zdrzadle.
- sobie, so, se
- Jô kùpił sobie/so/se piãc kilo apfelzynów.
- se, sã
- Bëlno se/sã czëjã.
W kolejnych lekcjach poznamy odmianę czasowników, wtedy też podane będą przykłady konstrukcji zdań z wykorzystaniem podanych wyżej zaimków.
Czasnik bëc
[edytuj]W tej lekcji poznamy odmianę tylko jednego czasownika, za to bardzo często używanego, a mianowicie bëc (być).
| ||||||||||||||
|
<br=clear>
Przykłady użycia tego czasownika:
- Jô jem Kaszëba/Pòlôch .
- Të jes Kaszëba/Pòlôch.
- Òn je Kaszëba/Pòlôch.
- Òna je Kaszëbka/Pòlôszka.
- Òno je Kaszëba/Pòlôcha.
- Më jesmë (Ma jesma) Kaszëbama/Pòlôchama.
- Wa jesta Kaszëbama/Pòlôchama.
- Òni są Kaszëbama/Pòlôchama.
- Òne są Kaszëbkama/Pòlôszkama.
- Wë jesce Kaszëbama/Pòlôchama.
Tekst
[edytuj] | |
|
| ||||
| ||||
<br=clear>
Cwiczënczi
[edytuj]- Przetłumacz na język kaszubski
- Nazywam się ... (wstaw swoje imię i nazwisko)
- Mam na imię ... (wstaw swoje imię)
- To jest pan Kazimierz.
- Bardzo mi miło.
- Dzień dobry.
- Jestem studentem/studentką.
- Jestem nauczycielem/nauczycielką.
- Przetłumacz na polski
- Jô sã zwiã Agnes.
- Jô jem Joana a héwò je Môrcën.
- Jak òn sã nazéwô?
- Przetłumacz na język polski rozmowę rozpoczynającą tę lekcję oraz tekst Kaszëbsczi nótë.
| Język kaszubski |
|
|