Rachunkowość/Ewidencja kosztów działalności przedsiębiorstwa/Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym/Charakterystyka kont

W tej części podręcznika postaram się scharakteryzować konta kosztów w układzie rodzajowym. Na ten układ składa się siedem rodzajów kont, a mianowicie: Amortyzacja (400), Zużycie materiałów i energii (401), Usługi obce (402), Podatki i opłaty (403), Wynagrodzenia (404), Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników (405) oraz Pozostałe koszty (409). Oczywiście powyższe konta można dzielić na mniejsze, np. zamiast konta "Zużycie materiałów i energii" można stworzyć dwa konta - "Zużycie materiałów" i "Zużycie energii". Wszystko zależy od planu kont jaki firma przyjęła w prowadzeniu dokumentacji finansowej. Oprócz omówienia kont kosztów w układzie rodzajowym umieściłem dla każdego konta schemat ewidencji, który obrazuje z jakimi kontami może konto kosztu korespondować oraz po jakich stronach należy operacje księgować na tych kontach. Znajdziecie tutaj także proste przykłady, które mam nadzieję dopełnią tą charakterystykę.

Konto "Amortyzacja" (400)

Na tym koncie ujmowane są odpisy amortyzacyjne, które zmniejszają wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Konto to koresponduje z kontem Umorzenie środków trwałych (070) lub Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych (075).

Schemat ewidencji operacji gospodarczych na koncie "Amortyzacja"

Przykład 1

W marcu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Obliczono miesięczną amortyzację środków trwałych: 3 250,- zł
2. Obliczono kwartalną amortyzację wartości niematerialnych i prawnych: 2 200,- zł

Polecenie

Należy zaksięgować podane powyżej operacje ujmując koszty w układzie rodzajowym.

Rozwiązanie

070 Umorzenie środków trwałych Wn Ma 3250,00 (1)

400 Amortyzacja Wn Ma (1) 3250,00 (2) 2200,00

075 Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych Wn Ma 2200,00 (2)

Konto "Zużycie materiałów i energii" (401)

Na tym koncie ujmujemy zużycie materiałów, które mogą być pobrane bezpośrednio z magazynu, ale także te materiały, które nie podlegają magazynowaniu. Oprócz tego na tym koncie ewidencjonuje się zużycie energii wykorzystywanej w działalności produkcyjnej, usługowej, handlowej oraz na potrzeby ogólnozakładowe. Konto to koresponduje najczęściej z kontem Materiały (311), ale również z kontami takimi jak Rozrachunki z dostawcami (202), Inne rozrachunki z pracownikami (234) czy Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów (320).

Przykłady kosztów

• koszty zużycia materiałów, surowców, obcych półfabrykatów,
• koszty zużycia materiałów pomocniczych, zarówno własnej i obcej produkcji wykorzystywanych w działalności produkcyjnej i usługowej,
• koszty zużycia materiałów biurowych i gospodarczych,
• koszty zużycia opakowań produkcyjnych i wysyłkowych,
• koszty zakupu książek, czasopism fachowych,
• koszty niedoborów i szkód materiałów wynikłych z ubytków naturalnych lub błędnych pomiarów zużycia,
• koszty zużycia energii elektrycznej i cieplnej,
• koszty zużycia sprężonego powietrza,
• koszty zużycia wody,
• koszty zużycia paliw: ciekłych, gazowych i stałych.

Schemat ewidencji operacji gospodarczych na koncie "Zużycie materiałów i energii"

Przykład 2

Stany wybranych kont na 01.01.200X wyglądały następująco:

• Kasa: 2 200,- zł (Wn)
• Materiały: 25 000,- zł (Wn)
• Rachunek bieżący: 5 000,- zł (Wn)

W styczniu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Wydano z magazynu materiały do produkcji zgodnie z dowodami Rw: 7 500,- zł
2. Otrzymano fakturę dotyczącą zużycia energii elektrycznej na hali produkcyjnej: 2 250,- zł
3. Otrzymano fakturę za prenumeratę czasopism za trzy miesiące: 100,- zł
4. Uregulowano zobowiązanie wobec dostawcy z rachunku bankowego: 2 250,- zł
5. Otrzymano fakturę za zużytą wodę na wydziale produkcji pomocniczej: 1 300,- zł
6. Pracownik Jan Kowalski przedłożył zakupione druki biurowe wraz z rachunkiem, które przekazane zostały bezpośrednio do zużycia: 35,- zł
7. Opłacono gotówką fakturę za prenumeratę czasopism: 100,- zł

Polecenie

Należy zaksięgować podane powyżej operacje ujmując koszty w układzie rodzajowym.

Rozwiązanie

101 Kasa Wn Ma (x) 2 200,00 100,00 (7)	131 Rachunek bieżący Wn Ma (x) 5 000,00 2 250,00 (4)	311 Materiały Wn Ma (x) 25 000,00 7 500,00 (1)
401 Zużycie materiałów i energii Wn Ma (1) 7 500,00 (2) 2 250,00 (3) 100,00 (5) 1 300,00 (6) 35,00	202 Rozrachunki z dostawcami Wn Ma (4) 2 250,00 2 250,00 (2) (7) 100,00 100,00 (3) 1 300,00 (5)	234 Inne rozrachunki z pracownikami Wn Ma 35,00 (6)

Przykład 3

Stany wybranych kont na 01.01.200X wyglądały następująco:

• Kasa: 3 000,- zł (Wn)
• Materiały: 50 000,- zł (Wn)
• Rozrachunki z dostawcami: 2 000,- zł (Ma)
• Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów: 3 000,- zł (Wn)

W styczniu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Wydano z magazynu materiały do produkcji zgodnie z dowodami Rw: 10 000,- zł
2. Obliczono i zaksięgowano narzut odchyleń od cen ewidencyjnych przypadających na zużyte materiały: ... zł
3. Uregulowano gotówką zobowiązania wobec dostawcy: 2 000,- zł

Polecenie

Należy zaksięgować podane powyżej operacje ujmując koszty w układzie rodzajowym.

Rozwiązanie

Na początku liczymy wskaźnik odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów:

$W_{o}={\frac {3000\cdot 100\%}{50000}}=6\%$

Następnie liczymy odchylenia przypadające na zużyte materiały:

$N_{o}={\frac {6\%\cdot 10000}{100\%}}=600$

101 Kasa Wn Ma (x) 3 000,00 2 000,00 (3)	320 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów Wn Ma (x) 3 000,00 600,00 (2)	311 Materiały Wn Ma (x) 50 000,00 10 000,00 (1)
401 Zużycie materiałów i energii Wn Ma (1) 10 000,00 (2) 600,00	202 Rozrachunki z dostawcami Wn Ma (3) 2 000,00 2 000,00 (x)

Konto "Usługi obce" (402)

Na tym koncie rejestruje się wszystkie usługi, które świadczone są przez obce jednostki na rzecz naszego przedsiębiorstwa. Konto to koresponduje z kontem Rozrachunki z dostawcami (202) oraz Rozliczenie zakupu usług (303).

Przykłady kosztów

• obróbka obca,
• usługi transportowe, czyli przewozy różnymi środkami transportu, ale także koszty załadunku, rozładunku i składowania, opłaty za spedycję oraz wynajem taboru transportowego, bocznic kolejowych itp.,
• usługi remontowe,
• usługi pocztowe, w tym usługi telekomunikacyjne, łączności, telegraficzne itp.,
• usługi ochrony mienia,
• usługi wywozu nieczystości,
• usługi doradztwa prawnego i podatkowego,
• usługi informatyczne,
• usługi introligatorskie,
• usługi poligraficzne,
• usługi wydawnicze,
• usługi biurowe, w tym kopiowanie, archiwizowanie i tłumaczenie,
• usługi sprzątania,
• usługi turystyczne,
• usługi kulturalne,
• usługi bankowe,
• usługi wykonania badań i ekspertyz,
• usługi najmu i dzierżawy,
• usługi prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Schemat ewidencji operacji gospodarczych na koncie "Usługi obce"

Przykład 4

Stany wybranych kont na 01.01.200X wyglądały następująco:

• Kasa: 5 000,- zł (Wn)
• Rachunek bieżący: 20 000,- zł (Wn)
• Rozrachunki z dostawcami: 2 000,-zł (Ma)

W styczniu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Otrzymano fakturę dotyczącą czynszu za użytkowanie hali produkcyjnej: 1 500,- zł + 330,- zł VAT = 1 830,- zł
2. Uregulowano gotówką zobowiązania wobec dostawcy: 2 000,- zł
3. Otrzymano fakturę za przeprowadzone rozmowy telefoniczne: 400,- zł + 88,- zł VAT = 488,- zł
4. Otrzymano fakturę za transport zakupionych materiałów: 300,- zł + 66,- zł VAT = 366,- zł
5. Uregulowano z rachunku bankowego zobowiązania wobec dostawcy: 1 000,- zł
6. Otrzymano fakturę za remont budynku administracji: 2 000,- zł + 440,- zł VAT = 2 440,- zł
7. Otrzymano fakturę za wykonane ekspertyzy: 200,- zł + 44,- zł VAT = 244,- zł

Polecenie

Należy zaksięgować podane powyżej operacje ujmując koszty w układzie rodzajowym.

Rozwiązanie

101 Kasa Wn Ma (x) 5 000,00 2 000,00 (2)	131 Rachunek bieżący Wn Ma (x) 20 000,00 1 000,00 (5)	402 Usługi obce Wn Ma (1) 1 500,00 (3) 400,00 (4) 300,00 (6) 2 000,00 (7) 200,00
202 Rozrachunki z dostawcami Wn Ma (2) 2 000,00 2 000,00 (x) (5) 1 000,00 1 830,00 (1) 488,00 (3) 366,00 (4) 2 440,00 (6) 244,00 (7)	223 Rozliczenie naliczonego podatku VAT Wn Ma (1) 330,00 (3) 88,00 (4) 66,00 (6) 440,00 (7) 44,00

Konto "Podatki i opłaty" (403)

Na tym koncie ewidencjonujemy wszystkie podatki i opłaty związane ze zwykłą działalnością operacyjną przedsiębiorstwa. Konto to koresponduje z kontem Pozostałe rozrachunki z tytułu podatków (225), Kasa (101) oraz Rachunek bieżący (131).

Przykłady kosztów

• podatek od nieruchomości, w tym budowli, gruntów i budynków,
• podatek od czynności cywilnoprawnych,
• podatek od środków transportowych,
• podatek akcyzowy,
• podatek VAT naliczony, który nie podlega odliczeniu od podatku należnego i zwrotowi przez Urząd Skarbowy,
• podatek VAT należny od importu usług, towarów, produktów, zużytych materiałów oraz usług własnych, które związane są z reklamą i reprezentacją na zewnątrz,
• opłaty za wieczyste użytkowanie gruntów,
• opłaty za korzystanie ze środowiska,
• opłaty na rzecz PFRON,
• opłaty skarbowe, notarialne, sądowe, administracyjne.

Schemat ewidencji operacji gospodarczych na koncie "Podatki i opłaty"

Przykład 5

Stany wybranych kont na 01.01.200X wyglądały następująco:

• Kasa: 2 000,- zł (Wn)
• Rachunek bieżący: 5 000,- zł (Wn)

W styczniu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Opłacono gotówką podatek od nieruchomości: 500,- zł
2. Opłacono przelewem opłatę za ochronę środowiska: 250,- zł
3. Opłacono gotówką notarialne potwierdzenie kopii dokumentów: 50,- zł

Polecenie

Należy zaksięgować podane powyżej operacje ujmując koszty w układzie rodzajowym.

Rozwiązanie

101 Kasa Wn Ma (x) 2 000,00 500,00 (1) 50,00 (3)

131 Rachunek bieżący Wn Ma (x) 5 000,00 250,00 (2)

403 Podatki i opłaty Wn Ma (1) 500,00 (2) 250,00 (3) 50,00

Konto "Wynagrodzenia" (404)

Na tym koncie ewidencjonuje się koszty związane z wynagrodzeniami pieniężnymi brutto, ale również wszystkie świadczenia w naturze, w ujęciu wartościowym wypłacanych bądź wydawanych na rzecz pracowników lub innym osobom fizycznym jako ekwiwalent za pracę wykonaną przez nich na rzecz przedsiębiorstwa. Konto to koresponduje z kontem Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń (231).

Przykłady kosztów

• wynagrodzenia brutto w formie pieniężnej,
• zasiłków, które wypłacane są ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
• nagród i premii, które pochodzą z zysku netto przedsiębiorstwa,
• deputaty – wartość świadczeń w naturze.

Schemat ewidencji operacji gospodarczych na koncie "Wynagrodzenia"

Przykład 6

Stany wybranych kont na 01.01.200X wyglądały następująco:

• Kasa: 2 000,- zł (Wn)

W styczniu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Ujęto w liście płac wynagrodzenia pracowników przedsiębiorstwa: 10 000,- zł

Polecenie

Należy zaksięgować podane powyżej operacje ujmując koszty w układzie rodzajowym.

Rozwiązanie

101 Kasa Wn Ma (x) 2 000,00

231 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Wn Ma 10 000,00 (1)

404 Wynagrodzenia Wn Ma (1) 10 000,00

Konto "Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników" (405)

Na tym koncie ewidencjonujemy koszty związane ze świadczeniami realizowanymi na rzecz naszych pracowników. W skład tych świadczeń zaliczamy przede wszystkim ubezpieczenia społeczne, ale także inne narzuty na wynagrodzenia. Konto to może korespondować z kontami Rozrachunki z tytułu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych (228), Kasa (101), Materiały (311) oraz Rachunek bieżący (131).

Przykłady kosztów

• składki na ubezpieczenia społeczne,
• składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
• składki na Fundusz Pracy,
• odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych,
• odpisy na świadczenia urlopowe,
• koszty dokształcania i szkolenia pracowników,
• koszty związane z bezpieczeństwem i higieną pracy (np. odzież ochronna i robocza, ubezpieczenia osobowe pracowników usługi medyczne),
• dopłaty do biletów miesięcznych.

Schemat ewidencji operacji gospodarczych na koncie "Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników"

Przykład 6

Stany wybranych kont na 01.01.200X wyglądały następująco:

• Kasa: 2 200,- zł (Wn)
• Materiały: 25 000,- zł (Wn)
• Rachunek bieżący: 5 000,- zł (Wn)

W styczniu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Obliczono i zaksięgowano narzuty na wynagrodzenia: 1 500,- zł
2. Opłacono z gotówką koszt pracownika w szkoleniu dotyczącym public relations: 500,- zł
3. Wydano z magazynu materiały dla pracowników na potrzeby BHP: 1 200,- zł
4. Uregulowano przelewem bankowym zobowiązania wobec ZUS: 1 500,- zł

Polecenie

Należy zaksięgować podane powyżej operacje ujmując koszty w układzie rodzajowym.

Rozwiązanie

101 Kasa Wn Ma (x) 2 200,00 500,00 (2) 50,00 (3)	131 Rachunek bieżący Wn Ma (x) 5 000,00 1 500,00 (4)	228 Rozrachunki z tytułu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych Wn Ma (4) 1 500,00 1 500,00 (1)
311 Materiały Wn Ma (x) 25 000,00 1 200,00 (3)	405 Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia na rzecz pracowników Wn Ma (1) 1 500,00 (2) 500,00 (3) 1 200,00

Konto "Pozostałe koszty" (409)

Na tym koncie ujmujemy jak łatwo wywnioskować z nazwy wszystkie koszty, których nie potrafimy zewidencjonować na omówionych powyżej kontach. Konto to może korespondować m.in. z takimi kontami jak Kasa (101), Materiały (311), Rachunek bieżący (131), Rozrachunki z dostawcami (202) czy Inne rozrachunki z pracownikami (234).

Przykłady kosztów

• koszty reprezentacji i reklamy (w tym: zakup usług obcych, przekazane z naszego magazynu materiały, towary i wyroby gotowe),
• koszty podróży służbowych oraz delegacji krajowych i zagranicznych (w tym: diety, koszty noclegów, koszty dojazdów, przejazdów, ryczałty za użyczenie prywatnego pojazdu samochodowego, koszty biletów imiennych i na okaziciela w komunikacji),
• składki na ubezpieczenia majątkowe,
• odprawy pośmiertne,
• koszty wynalazczości i racjonalizacji.

Schemat ewidencji operacji gospodarczych na koncie "Pozostałe koszty"

Przykład 7

Stany wybranych kont na 01.03.200X wyglądały następująco:

• Kasa: 2 200,- zł (Wn)

W marcu miały miejsce następujące operacje gospodarcze:

1. Pracownik "J" przedłożył rachunek kosztów podróży służbowej: 250,- zł
2. Opłacono gotówką roczną składkę z tytułu ubezpieczenia OC dotyczącą samochodu ciężarowego: 650,- zł

Polecenie

Należy zaksięgować podane powyżej operacje ujmując koszty w układzie rodzajowym.

Rozwiązanie

101 Kasa Wn Ma (x) 2 200,00 650,00 (2)

231 Inne rozrachunki z pracownikami Wn Ma 250,00 (1)

409 Pozostałe koszty Wn Ma (1) 250,00 (2) 650,00