Wikijunior:Układ Słoneczny/Mars
|
|
| Układ Słoneczny |
|
Słońce ☉ |
Mars jest czwartą planetą od Słońca. Należy do planet skalistych, podobnie jak Ziemia.
Jak duży jest Mars?
[edytuj]
Mars jest jedną z najmniejszych planet w Układzie Słonecznym: mniejszy od niego jest tylko Merkury. Jego średnica wynosi 7000 kilometrów; to odrobinę więcej niż połowa średnicy Ziemi. Cała powierzchnia Marsa odpowiada łącznej powierzchni ziemskich kontynentów.
Jak wygląda jego powierzchnia?
[edytuj]Powierzchnia Marsa przypomina ziemską pustynię, suchą i pylistą, z tą różnicą że jest tam bardzo zimno. Jest tam pełno kamieni i czerwonawego piasku również dla tego jest nazywana czerwoną planetą. Zdarzają się kratery po uderzeniach meteorytów, ale nie są tak liczne jak na Księżycu. Jednym z kraterów jest olbrzymi Basen Hellas (Hellas Planitia) – jego powierzchnia jest taka, jak połowa obszaru Stanów Zjednoczonych! Na południowej półkuli występuje więcej kraterów niż na północnej. Południowa półkula jest też bardziej wyżynna.
W regionie zwanym Tharsis występują cztery olbrzymie wulkany. Są one wygasłe od milionów lat. Największy z nich to Góra Olimp (Olympus Mons). Ma 27 tysięcy metrów wysokości, co czyni ją najwyższą górą w całym Układzie Słonecznym (jest ponad trzykrotnie wyższa niż Mount Everest!).
Na południowej półkuli Marsa jest też ogromny kanion zwany Doliną Marinera (Valles Marineris). Jest znacznie większy niż Wielki Kanion Colorado na Ziemi: jest długi na 4000 kilometrów, głęboki na 7 kilometrów i ma do 200 kilometrów szerokości. Naukowcy sądzą, że Dolina Marinera jest olbrzymim pęknięciem skorupy Marsa, powstałym w tym samym czasie, co wyżyna Tharsis.
Podobnie jak Ziemia, Mars ma „czapy lodowe” na biegunach. Są one zbudowane z lodu i zestalonego dwutlenku węgla. Południowa „czapa” powiększa się podczas marsjańskiej zimy, gdy zamarza dwutlenek węgla z atmosfery; latem częściowo wyparowuje.
W niektórych miejscach są widoczne suche kanały, które wyglądają, jak ukształtowane przez wodę. Być może dawno temu na Marsie występowały rzeki i jeziora. Obecnie cała marsjańska woda jest zamarznięta (na biegunach i być może pod powierzchnią).
Mars ma atmosferę, ale bardzo rozrzedzoną. Występuje w niej dużo więcej dwutlenku węgla niż tlenu (oddychamy tlenem, a wydychamy dwutlenek węgla). A zatem ludzie na Marsie musieliby się poruszać w skafandrach kosmicznych. Atmosfera chroni powierzchnię Marsa przed uderzeniami niewielkich meteorytów.
Gdy Mars znajduje się najbliżej Słońca, powstają na nim burze piaskowe. Niektóre z nich są ogromne – pokrywają całą planetę chmurami pyłu. Marsjańskie burze piaskowe mogą trwać setki dni, z wiatrem osiągającym prędkość 200 kilometrów na godzinę. Takie ogromne burze można zaobserwować z Ziemi przez teleskop. Do tego na marsie znajduję się największy wulkan w układzie słonecznym.
Jakie są jego księżyce?
[edytuj]Mars ma 2 księżyce: Fobos i Deimos. Ich nazwy pochodzą od imion synów Aresa, greckiego boga wojny, a oznaczają „strach” i „trwogę”. Oba księżyce są niewielkie i mają nieregularny kształt; Fobos w najszerszym miejscu ma 26 km, a Deimos około 12 km. Deimos, mimo że jest mniejszy z nich dwóch, został odkryty jako pierwszy; Fobos obiega planetę w bliższej odległości, dlatego trudniej go zaobserwować. Oba te księżyce, podobnie jak ziemski Księżyc, są stale zwrócone jedną stroną w kierunku planety.
Jak długo trwa dzień i rok na tej planecie?
[edytuj]Dzień na Ziemi jest o 39 minut i 25 sekund krótszy od marsjańskiego. Rok na Marsie to prawie 2 lata ziemskie (687 ziemskich dni).
Podobnie jak w przypadku Ziemi, oś obrotu Marsa jest lekko nachylona, dlatego na Marsie również występują pory roku. Gdy lato trwa na półkuli nachylonej w stronę Słońca, po przeciwległej stronie planety panuje zima. Po pół roku (czyli po obiegu połowy orbity) sytuacja się odwraca. Marsjańskie pory roku są około dwukrotnie dłuższe od ziemskich.
Z czego składa się Mars?
[edytuj]Zewnętrzna, skalista powierzchnia Marsa nazywa się skorupą. Większość skorupy zbudowana jest z bazaltu – skały, która powstaje z zastygniętej lawy.
Podobnie jak Ziemia, Mars ma pod skorupą warstwę płynnych skał zwaną płaszczem. Płaszcz jest znacznie gorętszy niż skorupa, a skały tworzące go są częściowo stopione. Ale marsjańska skorupa jest gruba i lawa nie dociera na powierzchnię. Istnieją na Marsie wulkany, ale wszystkie dawno wygasły.
W centrum planety znajduje się jądro zbudowane z metali: żelaza i niklu. Jest ono proporcjonalnie mniejsze od jądra Ziemi, a naukowcy sądzą, że jest stałe (nie stopione). Uważają tak, ponieważ na Marsie nie występuje globalne, dwubiegunowe pole magnetyczne, takie jakie znamy z Ziemi.
Ponieważ jądro jest małe, Mars ma mniejszą gęstość od Ziemi (ponieważ skały tworzące płaszcz są lżejsze niż metale tworzące jądro).
Jak silne jest przyciąganie Marsa?
[edytuj]Każdy z nas na Marsie czułby się znacznie lżejszy, ponieważ przyciąganie Marsa wynosi około dwie piąte przyciągania ziemskiego. Moglibyśmy podnosić niemal trzykrotnie cięższe przedmioty, niż na Ziemi. Skakalibyśmy trzy razy dalej, a spadanie zajmowałoby więcej czasu (niż spadanie na Ziemi z tej samej wysokości).
Mimo że moglibyśmy dokonywać niesamowitych wyczynów, pozostałoby kilka „haczyków”. Na przykład wielka skała, mimo że ważyłaby mniej i faktycznie moglibyśmy ją podnieść, nadal miałaby tę samą masę. To znaczy, że gdyby ktoś ją rzucił i chcielibyśmy ją złapać, prawdopodobnie przewróciłaby nas. Gdyby spadła na nas z góry, mogłaby nas nawet zmiażdżyć. Pojazd na Marsie potrzebowałby tyle samo paliwa, co na Ziemi, aby rozpędzić się na płaskim terenie; jedynie wjazd pod górkę byłby łatwiejszy. Taki pojazd miałby też zapewne dłuższą drogę hamowania. Z powodu niskiej grawitacji zmniejszyłaby się „przyczepność” do gruntu; natomiast stała masa nadawałaby pojazdowi taką samą bezwładność, jak na Ziemi. Zatem łatwo byłoby wpaść w poślizg...
Od czego pochodzi jego nazwa?
[edytuj]W mitologii rzymskiej Mars był bogiem wojny, odpowiednikiem greckiego Aresa. Jego imię nadano planecie ze względu na jej czerwonawy kolor (przypominający krew, albo wojenną pożogę).