Wikijunior:Układ Słoneczny/Wstęp
|
|
| Układ Słoneczny |
|
Słońce ☉ |
O podręczniku
[edytuj]Książka „Układ Słoneczny” jest częścią serii Wikijunior – jednego z siostrzanych projektów Wikipedii. Jest przeznaczona głównie dla czytelników w wieku od 8 do 12 lat.
Podręcznik przedstawia budowę Układu Słonecznego oraz historię jego badań. Rozdział „Nasz Układ Słoneczny” wprowadza podstawowe pojęcia i jednostki. Następne rozdziały opisują Słońce i kolejne planety. Końcowy rozdział „Badania kosmosu” przedstawia historię dotychczasowych misji kosmicznych.
Autorzy
[edytuj]Książka jest tłumaczeniem z angielskiej wersji, uzupełnionym i rozszerzonym. Wersja angielska, dostępna pod adresem http://en.wikibooks.org/wiki/Wikijunior:Solar_System, jest pracą zbiorową. Lista autorów znajduje się na stronie http://en.wikibooks.org/wiki/Wikijunior_Solar_System/Authors.
Polska wersja, do której można wprowadzać zmiany: http://pl.wikibooks.org/wiki/Wikijunior:Układ_Słoneczny.
Licencja
[edytuj]Tekst podręcznika jest objęty licencją GNU Free Documentation Licence. Pozwala ona na rozpowszechnianie i modyfikowanie tekstu, przy zachowaniu pewnych warunków (między innymi wymienienie autorów oraz załączenie tekstu licencji). Pod adresem http://www.gnu.org/licenses/fdl.html znajduje się pełny tekst licencji w oryginalnym (angielskim) brzmieniu, a na http://www.gnu.org.pl/text/GFDL-pl.html – jej nieoficjalne polskie tłumaczenie.
Ilustracje objęte są odrębnymi licencjami. Fotografie wykonane przez NASA znajdują się w Domenie Publicznej (brak ograniczeń związanych z prawem autorskim).
Studiowanie Układu Słonecznego
[edytuj]Naukowcy ciągle badają wszechświat. Kryje on wiele tajemnic. Naukowcy badający kosmos nazywani są astronomami lub astrofizykami. Badają układ słoneczny na dwa sposoby. Astronomowie obserwują ciała niebieskie (czyli wszystkie obiekty kosmiczne, np. gwiazdy, planety), używając teleskopów, natomiast astrofizycy próbują wyjaśnić obserwowane zjawiska przy użyciu praw fizyki lub teorii.
Teleskop jest to przyrząd powiększający odległe obiekty. Został wynaleziony w początkach XVII w. Dzięki temu wynalazkowi można było uzyskiwać tak szczegółowe obrazy ciał niebieskich, jak nigdy wcześniej. Można było także obserwować obiekty niedostrzegalne gołych okiem. Dalszy rozwój teleskopów umożliwił odkrywanie nowych planet i księżyców.
W latach 50. XX wieku ludzie rozpoczęli badanie kosmosu przy pomocy sond i satelitów wysyłanych w kosmos. Ziemię zaczęły opuszczać także istoty żywe (w tym ludzie). W 1990 roku wysłano w kosmos Teleskop Hubble'a. Jakość obrazów otrzymywanych przez niego jest znacznie lepsza niż tych otrzymywanych przez teleskopy naziemne.
Obecnie obiekty Układu Słonecznego są badane przez ogromną ilość sond. Wysyła się kolejne satelity i teleskopy kosmiczne. Dzięki nim ciągle zdobywamy wiedzę o otaczającym nas wszechświecie, a także o naszej Ziemi i jej historii.
W jakich jednostkach mierzy się Układ Słoneczny?
[edytuj]W nauce do pomiarów używa się systemu metrycznego, którego nazwa pochodzi od metra. Poniżej opisane są wszystkie rodzaje miar używane w tej książce.
Odległość lub długość
[edytuj]Aby zmierzyć, jak daleko coś się znajduje lub jaką ma wielkość, długość, lub szerokość, używa się metrów lub kilometrów. Kilometr ma 1000 metrów. Kilometry zapisuje się skrótowo jako km, a metry jako m.
Ze względu na to, że odległości w Układzie Słonecznym są ogromne, wyżej wymienione jednostki nie są zbyt wygodne. Do ich mierzenia używa się częściej jednostek kosmicznych (po angielsku Astronomical Unit), w skrócie AU. Jedna jednostka kosmiczna jest równa średniej odległości Ziemi od Słońca i wynosi 149 597 871 km.
Masa
[edytuj]By zmierzyć masę obiektu, używa się kilogramów (w skrócie kg) i gramów (g). Kilogram ma 1000 gramów. Naukowcy nie używają wagi, gdyż zmienia się ona w zależności od odległości od masywnego obiektu. Różnica między masą a wagą jest dokładniej omówiona w następnym rozdziale.
Temperatura
[edytuj]Aby zmierzyć, jak coś jest ciepłe, powszechnie używa się stopni Celsiusza (w skrócie °C). 0°C to temperatura zamarzania wody, natomiast 100°C to temperatura, w której woda się gotuje. Temperatury niższe od temperatury zamarzania wody są wyrażane liczbami ujemnymi, np. -5°C.
Naukowcy do wyrażania temperatury używają stopnie Kelvina (w skrócie K). Temperatura zamarzania wody to 273 K. 0 K to najniższa możliwa do osiągnięcia temperatura (tzw. zero absolutne). My jednak w tej książce będziemy się posługiwać stopniami Celsjusza.