Wikijunior:Układ Słoneczny/Ziemia

Układ Słoneczny

Wstęp Nasz Układ Słoneczny Słońce ☉ • Merkury ☿ Wenus ♀ Ziemia ⨁ Księżyc Mars ♂ • Pas planetoid Ceres ⚳ • Jowisz ♃ Saturn ♄ Uran ⛢ Neptun ♆ • Komety Pas Kuipera Pluton ♇ Haumea Makemake Eris Obłok Oorta Heliosfera Słowniczek Obserwacje

Ziemia to planeta, na której żyjemy. Jest największą planetą skalistą i jedyną planetą w Układzie Słonecznym, na której występuje woda w stanie ciekłym. Jest także jedyną znaną planetą, na której występuje życie. Trzecia według oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego, w starożytności i średniowieczu uważana za centralne ciało wszechświata, do czasów Kopernika uważana za nieruchomą; jedna z planet ziemiopodobnych i planet wewnętrznych; Stwierdzenie, że Ziemia jest jedną z planet obiegających Słońce, było odkryciem Mikołaja Kopernika. Ruch obrotowy Ziemi powoduje zjawisko dnia i nocy, a ruch obiegowy Ziemi wokół Słońca wywołuje pory roku. Ziemię obiegają liczne satelity sztuczne i jeden satelita naturalny, zwany Księżycem. Do najważniejszych nauk o Ziemi należą: geografia, geologia, geofizyka i geodezja.

Jak duża jest Ziemia?

Porównanie rozmiarów planet wewnętrznych. Od lewej: Merkury, Wenus, Ziemia, Mars.

Średnica Ziemi to prawie 13 000 km. To największa z planet wewnętrznych w Układzie Słonecznym.

Masa Ziemi wynosi około 5 973 700 000 000 000 000 000 000 kilogramów. To ogromnie dużo. Ale to niewiele w porównaniu z Jowiszem (319 mas Ziemi) lub ze Słońcem (335 789 mas Ziemi), nie mówiąc już o innych gwiazdach!

Ziemia jest zbudowana ze skał. W większości jest pokryta wodą. Z wody wystają wyspy i kontynenty, których jest siedem: Afryka, Ameryka Północna i Południowa, Australia, Azja, Europa i Antarktyda. Duże obszary wód nazywa się oceanami, jest ich cztery: Pacyfik, Atlantyk, Ocean Indyjski i Ocean Arktyczny. Niektórzy wyróżniają piąty Ocean Południowy.

Powierzchnia Ziemi składa się z olbrzymich płyt kontynentalnych. Są one jak kawałki układanki zbudowane ze skał. Te płyty poruszają się niezmiernie powoli, przesuwając wraz z sobą całe kontynenty. Mogą ocierać się wzajemnie, napierać na siebie, a także oddalać od siebie. W szczelinach między nimi może wylewać się gorąca lawa i tworzą się wulkany. Tam, gdzie płyty ocierają się o siebie, dochodzi do trzęsień ziemi, a tam, gdzie jedna płyta wsuwa się pod drugą, wypiętrzają się łańcuchy górskie.

Na Ziemi występuje wiele różnorodnych środowisk: od pokrytej lodem Antarktydy do gorących piasków Sahary, od szerokich stepów środkowej Azji do bujnych dżungli Amazonii.

Jaki jest jej księżyc?

Ziemia ma jeden księżyc, który nazywamy... Księżycem! Czasem używa się nazwy łacińskiej, Luna, aby nie pomylić go z księżycami innych planet. Nazywano go także Selene, od nazwy greckiej bogini księżyca.

Ziemski Księżyc jest znacznie większy (w stosunku do swojej planety) niż księżyce innych planet w Układzie Słonecznym. Średnica Księżyca to około 1/3 średnicy Ziemi. Z tego powodu układ Ziemia-Księżyc bywa czasem nazywany „planetą podwójną”. Uważa się, że gdy Ziemia była jeszcze „młoda”, doszło do jej zderzenia z planetoidą, w wyniku czego z powierzchni Ziemi odpadł znaczny fragment, z którego uformował się Księżyc.

Jak długo trwa dzień i rok na tej planecie?

Ziemska doba trwa 24 godziny (to 1 dzień i 1 noc). Jest to czas, jakiego Ziemia potrzebuje na wykonanie pełnego obrotu wokół swojej osi. Na półkuli oświetlonej przez Słońce panuje dzień; na półkuli pozostającej w cieniu trwa noc.

To w wyniku obrotu Ziemi wokół osi wydaje nam się, że Słońce unosi się znad horyzontu na wschodzie i opada na zachodzie. Mimo że zdaje nam się, że Słońce porusza się względem powierzchni Ziemi, w rzeczywistości to Ziemia się porusza. Nie czujemy tego ruchu, ponieważ Ziemia jest ogromna w porównaniu z rozmiarami ludzi (a także, ponieważ cała atmosfera porusza się wraz z Ziemią).

Rok na Ziemi ma około 365 i 1/4 dnia. Tyle czasu zajmuje Ziemi wykonanie pełnego obiegu dookoła Słońca. Raz na 4 lata następuje rok przestępny, który zawiera dodatkowy dzień 29 lutego. To wyrównanie brakujących 1/4 dnia, pomijanych w pozostałych latach. astr. Trzecia według oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego, w starożytności i średniowieczu uważana za centralne ciało wszechświata, do czasów Kopernika uważana za nieruchomą; jedna z planet ziemiopodobnych i planet wewnętrznych;

Z czego jest zbudowana Ziemia?

Kiedy planeta ma skalistą budowę, jej powierzchnię nazywamy skorupą. Pod skorupą znajduje się warstwa roztopionych skał zwana płaszczem. Zawartość płaszcza nazywamy magmą, dopóki znajduje się pod ziemią; po wydostaniu się na powierzchnię (np. w wyniku wybuchu wulkanu) staje się lawą.

Pod płaszczem znajduje się tak zwane jądro. Sądzimy, że jądro Ziemi jest dwuwarstwowe: składa się ze stałego niklu i żelaza, otoczonego płynnym żelazem. Jądro Ziemi jest niesamowicie gorące, a ciśnienie tam panujące niewyobrażalnie wysokie!

Skorupa ziemska jest bardzo cienka w porównaniu z rozmiarami jądra i płaszcza. Ale jest wystarczająco gruba dla nas! Nikt dotąd nie przewiercił się przez ziemską skorupę; nawet najgłębsze kopalnie są daleko od jej dolnej granicy.

Jak silne jest przyciąganie ziemskie?

Łatwo zmierzyć swój ciężar na Ziemi, używając wagi. Mamy ciężar, ponieważ Ziemia przyciąga nas w stronę swojego środka. Zwykle podłoga albo inna przeszkoda staje nam na drodze i sprawia, że czujemy się do niej „przyczepieni”.

Istnieje kilka rodzajów wag:

1. Waga szalkowa działa przez porównanie 2 różnych mas (ciężarów). Przedmiot, który chcemy zważyć, kładziemy na jednej szalce, a na drugiej ustawiamy odważniki. Dodajemy je tak długo, aż wskaźnik wagi pokaże, że masy na obu szalkach są równe. Odczytujemy wtedy sumę wartości odważników, aby dostać wynik ważenia.
2. Waga sprężynowa działa, mierząc rozciągnięcie sprężyny pod wpływem obciążenia. Ten rodzaj wagi składa się zwykle ze sprężyny, haka i szalki. Ważony przedmiot kładziemy na szalce, która pociąga za sprężynę. Im cięższy przedmiot, tym sprężyna bardziej się wydłuży. Wynik (w kilogramach) wskazuje strzałka na tarczy lub na liniowej podziałce.
3. Są także wagi elektroniczne, odpowiednio skalibrowane, aby dawać właściwy wynik. Są używane np. w sklepach spożywczych.

Uwaga: przyciąganie ziemskie zmienia się nieznacznie w zależności od miejsca, w którym dokonujemy pomiaru. Wagi sprężynowe i niektóre elektroniczne mogą, teoretycznie, podawać różne wyniki w zależności od miejsca, ale w praktyce różnice zwykle są zbyt małe by dały się zauważyć. Natomiast waga szalkowa, ponieważ działa na innej zasadzie, zawsze da właściwy, poprawny wynik. Ten sam wynik da nawet na Księżycu, gdzie grawitacja jest 6 razy słabsza niż na Ziemi!

Czy wiecie... że Izaak Newton pierwszy odkrył, że siła która utrzymuje nas na ziemi to ta sama siła, która odpowiada za krążenie planet? Podobno wpadł na to, widząc jabłko spadające z drzewa...

Grawitacja jest bardzo ważną siłą we Wszechświecie. Poza utrzymywaniem Cię na ziemi, powoduje że Księżyc krąży wokół Ziemi, Ziemia wokół Słońca, a Słońce wokół środka naszej Galaktyki. Siła przyciągania nadaje także gwiazdom i planetom ich okrągły kształt. Prawdę mówiąc, bez grawitacji nie byłoby w ogóle Ziemi, Słońca ani Księżyca, bo tworząca je materia uleciałaby swobodnie w kosmos.

Skąd pochodzi jej nazwa?

Słowo „ziemia” oznacza zarówno glebę, suchy ląd, jak i planetę Ziemię. Naszą planetę nazywano także innymi nazwami, np. Gaja, Tellus lub Terra. Gaja jest greckim imieniem bogini ziemi; Tellus to rzymskie imię tego samego bóstwa. Terra oznacza „ziemię” lub „ląd” po łacinie.