Szachy/Strategia
Strategia jest ogólnym planem rozgrywania partii. Celem działań strategicznych jest nie tyle danie mata lub zdobycie figury, jak to miało miejsce w opisanej wcześniej taktyce, a raczej przygotowanie pozycji tak, aby można było przeprowadzić taki atak. Strategia polega na stworzeniu najlepszej możliwej pozycji własnych figur i zmuszenie przeciwnika do pogarszania swojej pozycji i utrudniania mu ataków.
Podczas gry w szachy obowiązują następujące zasady strategiczne:
Żadna bierka nie powinna pozostać bez obrony.
Ta reguła dotyczy przede wszystkim Pionów. Piony nie mogą się wycofać, kiedy są zaatakowane. Obronę Pionów należy w miarę możliwości utrzymywać innymi Pionami, gdyż figura broniąca Piona może zostać zaatakowana i zmuszona do odwrotu. Wówczas broniony dotychczas Pion stanie się następnym celem ataku.
Piony znajdujące się w wyjściowej pozycji (na linii 2 lub 7) oczywiście muszą być chronione figurami. Dobrą ochronę trzech Pionów może zapewniać Król, który wykonał roszadę.
W początkowej fazie partii lekkie bierki powinny być bronione Pionami lub innymi lekkimi figurami.
Gońce i Skoczki, nazywane lekkimi figurami, nie powinny być bronione Hetmanem lub Wieżą na początku partii, gdyż wówczas te ciężkie figury mogą zostać zmuszone do wyjścia do centrum szachownicy, gdzie na początku mają mało miejsca do walki i są mało użyteczne i łatwo mogą stać się celem ataku przeciwnika.
Figurom, którym nie można zapewnić ochrony (w tym Królowi), należy zapewnić możliwość odwrotu.
Bierka, która nie ma dokąd uciec, na pewno stanie się obiektem ataku.
To są ogólne wskazania defensywne. Teraz czas na porady ofensywne:
Każda bierka najlepiej walczy w centrum. Należy dążyć do opanowania centrum swoimi bierkami.
Centrum to pola d4, e4, d5 i e5. "Opanowanie centrum" polega nie tylko na postawieniu tam swoich bierek i zapewnieniu im ochrony, ale także zagwarantowaniu, że nie zostaną tam zaatakowane i tym samym nie będą musiały tracić ruchu na wycofanie się.
Należy dążyć do tego, aby własne bierki nie przeszkadzały sobie nawzajem.
Dla przykładu, białopolowy Goniec ma małe możliwości manewru, jeżeli większość Twoich Pionów stoi na białych polach. Jeżeli nie ma możliwości umożliwienia mu walki, zastanów się, czy nie warto go wymienić na jakąś figurę przeciwnika.
Ta reguła jest oczywiście odwrotna: należy tak atakować przeciwnika, aby "ścieśnić" jego pozycję, aby jego bierki przeszkadzały sobie nawzajem.
Twoje bierki powinny kontrolować jak najwięcej pól szachownicy.
Wiąże się to z poprzednią zasadą: bierki powinny być możliwie rozproszone, aby utrudniać przeciwnikowi ruchy.
Oczywiście równoczesne spełnienie wszystkich reguł nie zawsze jest możliwe. Trudno jest rozproszyć wszystkie bierki i jednocześnie zapewnić wszystkim ochronę. Jak wszędzie, obowiązuje tu zasada "złotego środka". Rozgrywając wiele partii, na pewno z czasem nauczysz się, kiedy bierka może grać bez obrony, które pola powinny zostać opanowane, a które można sobie "odpuścić".
"Ważność" tych wszystkich reguł jest różna w zależności od tego, jak długo trwa gra. Generalnie wyróżnia się trzy fazy partii: początkową, środkową oraz końcową.
Początkowa faza partii to czas od pierwszego ruchu mniej więcej do momentu, kiedy jeden z graczy wykona pierwsze posunięcie Wieżą (inne niż roszada). To kluczowy okres partii: gracze przygotowują swoją pozycję, walczą głównie o opanowanie centrum i ochronę Króla. Nastąpią pierwsze wymiany bierek (zwykle lekkich) .
W środkowej fazie partii - która trwa mniej więcej do momentu, kiedy Król rusza do ataku - gracze dążą do uzyskania przewagi przez opanowanie otwartych już linii i przekątnych. Mogą również próbować wykorzystać słabszą pozycję przeciwnika i dać mata.
Końcowa faza partii to czas, kiedy na szachownicy jest już bardzo mało bierek. Jeżeli jeden z graczy ma przewagę Piona, to ten Pion staje się bezcenny, gdyż może już zdecydowanie łatwiej niż wcześniej dotrzeć do linii przemiany. Główną rolę w tej części partii odgrywają Króle.
W dalszej części podręcznika omówimy bardziej szczegółowo każdą z faz partii.